JUDAIKA W ZBIORACH MUZEALNYCH BIECZA
Bogate wyposażenie polskich bóżnic zniszczone zostało w czasie drugiej wojny światowej przez Niemców, pamiątki pozostawione w dawnych mieszkaniach żydowskich wyrzucono na śmietnik, bądź spalono. Nie inaczej było w Bieczu. Dzisiaj przedmiotów kultury materialnych Żydów prawie nie ma. Te, które się zachowały przchowywane są w Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu i prywatnych domach.
MUZEUM ZIEMI BIECKIEJ W BIECZU. ODDZIAŁ "DOM Z BASZTĄ" - ULICA WĘGIERSKA 1.
Muzeum Ziemi Bieckiej jest samorządową instytucją kulturalna, zlokalizowaną w zabytkowych, renesansowych kamieniczkach zwanych Kromerówką i Domem z Basztą. W Kromerówce umieszczone są ekspozycje stałe przedstawiają historię miasta i regionu oraz bogatą kulturę materialną i umysłową Bieczan. Kluczowe ekspozycje poświęcone są Marcinowi Kromerowi i Wacławowi Potockiemu. Wiodącą kolekcją mieszczącą się w Domu z Basztą jest również prezentacja aptekarstwa i aptek oraz wystawy z dziedziny muzyki, kultury mieszczańskiej i rzemiosła artystycznego. W baszcie umieszczono kolekcję etnograficzną. Brak jest niestety ekspozycji poświęconej Żydom Biecza, ich historii, kulturze, obrzędowości, religii. Być może niewielki zasób eksponatów o tematyce judaistycznej, znajdujących się w posiadaniu muzeum, wpłynął na taki stan rzeczy.
Na wystawie etnograficznej, eksponującej wytwory dawnego kowalstwa, znajduje metalowa gwiazda Dawida, będąca częścią stelli nagrobnej żydowskiego cmentarza.
Gwiazda Dawida, Magen Dawid jest to sześcioramienna gwiazda (heksagram) złożona z dwóch zachodzących na siebie trójkątów równoramiennych. Przez Żydów zwana Tarczą Dawida, w gnozie i innych systemach wiedzy ezoterycznej znana jest jako pieczęć Salomona. Gwiazda Dawida nie jest symbolem religii żydowskiej, tylko znakiem, który ma wymiar narodowościowy. Jest charakterystyczny dla państwa Izrael - od 1948 roku stanowi jego godło.
Jak już wspomniano w Domu z Basztą, w części poświęconej rzemiosłu kowalskiemu, znajduje się kuta w metalu Gwiazda Dawida z wpisaną w nią drugą, mniejszą. Najprawdopodobniej wieńczyła jedną z żydowskich macew. Po wojnie była jedną z wielu pełniących funkcję wycieraczki przed domem. Pozyskana przez pracowników muzeum od mieszkańców miasta- w zamian za inną, kupioną w sklepie - znalazła miejsce na ww. ekspozycji.
W zbiorach muzeum znajduje się także fragment (reflektor) świecznika chanukowego, nieodzownego atrybutu święta Chanuki, obchodzonego na pamiątkę zwycięstwa Judy Machabeusza nad Seleucydami oraz rytualnego oczyszczenia sprofanowanej Świątyni Jerozolimskiej. Chanuka jest świętem, które w zachodnim świecie zyskuje na znaczeniu poprzez swoje kalendarzowe sąsiedztwo z chrześcijańskimi Świętami Bożego Narodzenia.
Świecznik chanukowy, nazywany obecnie chanukija. składa się on z ośmiu świeczek i jednej dodatkowej zwanej "posługaczem" (szamasz), ponieważ służy ona do zapalania pozostałych. Świecznik powinien być ustawiany na parapecie okna, aby był widziany przez przechodniów.
MUZEUM ZIEMI BIECKIEJ W BIECZU. ODDZIAŁ "KROMERÓWKA" - ULICA MARCINA KROMERA 3.
Cennym obiektem znajdującym się w zasobach muzeum jest granitowa macewa pochodząca z miejscowego cmentarza. Niezwykłość tego eksponatu polega na tym, że jest to jedyna (nie licząc tych wmurowanych w pomnik), zachowana płyta nagrobna w Bieczu. Macewa znajduje się na wewnętrznym dziedzińcu Muzeum Ziemi Bieckiej - oddział "Kromerówka". Jej losy nie są znane, odnaleziona została w podziemiach ratusza. Być może cenny materiał z jakiego została wykonana (czarny granit) i chęć wtórnego jej wykorzystania, uratował ją od zniszczenia. Wykonano ją dla młodzieńca Cwi Hirsza Sznepsa, syna Moszego (Mojżesza), pochowanego 18 października 1925 r.
Tu pochowany Mężczyzna młody, bogobojny i zacny. Nasz nauczyciel, pan Cwi Hirsz Szneps Syn naszego nauczyciela, pana Mosze, błogosławionej pamięci! Sprawiedliwość kroczyć przed nim będzie! Dobrze postępował we wszystkich swoich sprawach. Biedni będą wychwalać jego czyny miłosierne. Za wielką hojność jego w ofiarach będą orędować. Jego prawość na wieki odeszła ze świata. Biada! W połowie jego dni. Tam jego miła dusza będzie miała ukojenie. Zmarł w wieku 45 lat, pierwszego dnia nowego miesiąca cheszwan 686 (18.10.1925 r.) Niech jego dusza będzie związana w węzeł życia!
URZĄD MIEJSKI W BIECZU
W Urzędzie Stanu Cywilnego w Bieczu zachowały się cztery księgi izraelickiego okręgu (urzędu) metrykalnego: księga urodzin (26 IX 1925 r. - 25 VII 1942 r.), księga zapowiedzi (8 I 1897 r. - 11 VII 1942 r.), księga zaślubin (30 V 1918 r. - 16 VI 1942 r.), księga zmarłych (27 II 1877 r. - 8 V 1915 r.). Księgi prowadzone były niezwykle starannie, wszystkie wpisy są czytelne.
ZBIORY PRYWATNE
Dzięki zabiegom kilku osób, udało się odnaleźć kilkanaście cegieł wyprodukowanych w cegielni w Bieczu, która w różnych okresach czasu miała różnych właścicieli i współwłaścicieli. Stąd cegły sygnowane są różnymi skrótami: S. i K. (Stein i Kurz), M. B. (Miasto Biecz), J.K. & Co (Jakub Kurz i Spółka). Cegły znaleziono w dawnym domu pożydowskim, synagodze, dawnym młynie w Strzeszynie. Cegły zostały oczyszczone, część znajdzie się na stałej wystawie w dawnej synagodze Szul, część stanowić będzie wyposażenie Centrum Informacji o Dawnej Gminie Izraelickiej Biecz.
Bogate wyposażenie polskich bóżnic zniszczone zostało w czasie drugiej wojny światowej przez Niemców, pamiątki pozostawione w dawnych mieszkaniach żydowskich wyrzucono na śmietnik, bądź spalono. Nie inaczej było w Bieczu. Dzisiaj przedmiotów kultury materialnych Żydów prawie nie ma. Te, które się zachowały przchowywane są w Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu i prywatnych domach.
Na wystawie etnograficznej, eksponującej wytwory dawnego kowalstwa, znajduje metalowa gwiazda Dawida, będąca częścią stelli nagrobnej żydowskiego cmentarza.
Gwiazda Dawida, Magen Dawid jest to sześcioramienna gwiazda (heksagram) złożona z dwóch zachodzących na siebie trójkątów równoramiennych. Przez Żydów zwana Tarczą Dawida, w gnozie i innych systemach wiedzy ezoterycznej znana jest jako pieczęć Salomona. Gwiazda Dawida nie jest symbolem religii żydowskiej, tylko znakiem, który ma wymiar narodowościowy. Jest charakterystyczny dla państwa Izrael - od 1948 roku stanowi jego godło.
Jak już wspomniano w Domu z Basztą, w części poświęconej rzemiosłu kowalskiemu, znajduje się kuta w metalu Gwiazda Dawida z wpisaną w nią drugą, mniejszą. Najprawdopodobniej wieńczyła jedną z żydowskich macew. Po wojnie była jedną z wielu pełniących funkcję wycieraczki przed domem. Pozyskana przez pracowników muzeum od mieszkańców miasta- w zamian za inną, kupioną w sklepie - znalazła miejsce na ww. ekspozycji.
W zbiorach muzeum znajduje się także fragment (reflektor) świecznika chanukowego, nieodzownego atrybutu święta Chanuki, obchodzonego na pamiątkę zwycięstwa Judy Machabeusza nad Seleucydami oraz rytualnego oczyszczenia sprofanowanej Świątyni Jerozolimskiej. Chanuka jest świętem, które w zachodnim świecie zyskuje na znaczeniu poprzez swoje kalendarzowe sąsiedztwo z chrześcijańskimi Świętami Bożego Narodzenia.
Świecznik chanukowy, nazywany obecnie chanukija. składa się on z ośmiu świeczek i jednej dodatkowej zwanej "posługaczem" (szamasz), ponieważ służy ona do zapalania pozostałych. Świecznik powinien być ustawiany na parapecie okna, aby był widziany przez przechodniów. Cennym obiektem znajdującym się w zasobach muzeum jest granitowa macewa pochodząca z miejscowego cmentarza. Niezwykłość tego eksponatu polega na tym, że jest to jedyna (nie licząc tych wmurowanych w pomnik), zachowana płyta nagrobna w Bieczu. Macewa znajduje się na wewnętrznym dziedzińcu Muzeum Ziemi Bieckiej - oddział "Kromerówka". Jej losy nie są znane, odnaleziona została w podziemiach ratusza. Być może cenny materiał z jakiego została wykonana (czarny granit) i chęć wtórnego jej wykorzystania, uratował ją od zniszczenia. Wykonano ją dla młodzieńca Cwi Hirsza Sznepsa, syna Moszego (Mojżesza), pochowanego 18 października 1925 r.
W Urzędzie Stanu Cywilnego w Bieczu zachowały się cztery księgi izraelickiego okręgu (urzędu) metrykalnego: księga urodzin (26 IX 1925 r. - 25 VII 1942 r.), księga zapowiedzi (8 I 1897 r. - 11 VII 1942 r.), księga zaślubin (30 V 1918 r. - 16 VI 1942 r.), księga zmarłych (27 II 1877 r. - 8 V 1915 r.). Księgi prowadzone były niezwykle starannie, wszystkie wpisy są czytelne.
Dzięki zabiegom kilku osób, udało się odnaleźć kilkanaście cegieł wyprodukowanych w cegielni w Bieczu, która w różnych okresach czasu miała różnych właścicieli i współwłaścicieli. Stąd cegły sygnowane są różnymi skrótami: S. i K. (Stein i Kurz), M. B. (Miasto Biecz), J.K. & Co (Jakub Kurz i Spółka). Cegły znaleziono w dawnym domu pożydowskim, synagodze, dawnym młynie w Strzeszynie. Cegły zostały oczyszczone, część znajdzie się na stałej wystawie w dawnej synagodze Szul, część stanowić będzie wyposażenie Centrum Informacji o Dawnej Gminie Izraelickiej Biecz. |
|