s. 18
„Stosunkowo liczniejsi byli oni [Żydzi] w Bieczu (632)”
Źródło: AŻIH, AJDC, syn. 13 , Sprawozdanie Joint, k. 20 - nie zostały zestawione z innymi.
• W archiwum Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu w Dane statystyczne dotyczące ludności miasta Biecza w latach drugiej wojny światowej 1939-1945 mowa jest o 876 Żydach w 1939 r.
• W relacji Jehudy Leiba Bluma (w jid.) dla Instytutu Yad Vashem: Testimonies, Diaries and Memoirs Collection, w zespole 0.33/42 mowa jest o 120 rodzinach żydowskich, około 700 osób. Informacja ta powtórzona jest w Sefer-zikaron li-kedoshei ajaratenu Bajcz, pol. Księga pamięci męczenników naszego miasteczka Biecz (rozkwit i zagłada), s. 146.
• AŻIH – sygn. 211-183 Zbiorcze wykazy odpowiedzi na ankietę dot. stanu higieny mowa jest o 856 osobach.
Wniosek: Liczba 632 Żydów zamieszkujących Biecz przed wojną wydaje się być zaniżona, biorąc również pod uwagę zestawienia z roku 1940 (już po dodaniu przesiedleńców z Niemiec i Łodzi) można z dużą dozą prawdopodobieństwa określić liczbę Żydów zamieszkujących Biecz w 1939 na ok. 700-850.
s. 20
„W dwudziestoleciu międzywojennym gmina gorlicka stała się także monopolistą w zakresie uboju rytualnego i łaźni rytualnej”
źródło: J. Michalewicz, Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji doby autonomicznej, Kraków 1995, s. 86.
• Łaźnia rytualna została wybudowana w Bieczu po 1861, tak więc Gorlice nie mogły być w tym zakresie monopolistą - źródło: Centralne Archiwum Historyczne Lwowa, fond 146, opiis 51b, sprawa 129.
s. 20
„...burmistrzem miasta został Polak, Andrzej Kwasowski”, błąd ponowiony na s. 210 w spisie nazwisk.
• Burmistrzem Gorlic był Andrzej Kwaskowski.
s. 24
„Jego zastępcą [szefa Judenratu] był Salomon Getz, a członkami Izaak Wildstbejn, Izaak Cyngiel i Samuel Diller",
źródło: Archiwum Instytutu Yad Vashem, zespół 03, sygn. 1695, relacja Szlomo Kurza.
• Prawidłowa pisownia nazwiska Salomon Götz (lub z jidysz Gec jak jest w relacji). Izaak Wildstbejn to w relacji Wildsztajn, czyli Wildstein, Cyngiel to Cyngier w relacji.
Źródło j. w.
s. 30
"W Bobowej już wiosną 1940 r. przebywało 90 osób wysiedlonych w Łodzi, a około 150 latem 1940 r. w Bieczu"
źródło: AŻIH, ŻSS.
• Tekst sugeruje, że wysiedleńcy z Łodzi przybyli do Biecza w lecie 1940 r. Wg relacji Jehudy Bluma - naocznego świadka zdarzenia, Żydzi z Łodzi przybyli do Biecza między 15 a 20 grudnia 1939 r.
źródło: Relacja J. L. Bluma, Testimonies, Diaries and Memoirs Collection, zespół 0.33/42, także Sefer-zikaron li-kedoshei ajaratenu Bajcz, pol. Księga pamięci męczenników naszego miasteczka Biecz (rozkwit i zagłada).
s. 37
„Jedną z pierwszych ofiar […] w regionie był Jankiel Feiner z Biecza”
źródło: brak
• W spisach bieckich Żydów nikt o takim nazwisku i imieniu nie figuruje, być może nazwisko zostało przekręcone (?).
s. 38
„...tylko w kwietniu 1942 r. w tym mieście [Gorlicach] zamordowano ogółem około 70 osób, a w Bieczu co najmniej 17 ludzi”
źródło: brak
• 28 kwietnia Niemcy zabili na rynku 14 Żydów. Byli to: Benjamin Schneider z dwoma synami Salomonem i Leibem, Meilech (Maks) Goldberg z synem Aszerem, Izaak Goldberg syn Jakuba, Mojżesz Jakubowicz, Juda Kleinmann, Hirsz Kleinmann, Rubin Kurz syn Jakuba, Szymon Schneider z żoną, Majer Wagschal z żoną Bilą. O innych zabitych w kwietniu źródła nie wspominają.
Źródło: Sefer-zikaron li-kedoshei ajaratenu Bajcz, pol. Księga pamięci męczenników naszego miasteczka Biecz (rozkwit i zagłada)
s. 40
„Likwidację gett w powiecie gorlickim […] poprzedziły selekcje, w wyniku któych około 1550 młodych mężczyzn wywieziono do obozów pracy w Bieżanowie, Mielcu, Płaszowie, Szebniach, Przemyślu i Rzeszowie”
• 168 mężczyzn z Biecza wywieziono do obozu w Prokocimiu.
Źródło: j. w., relacja Szlomo Kurza.
s. 42
„W końcu kwietnia 1942 r. [Niemcy] przeprowadzili tzw. akcję komunistyczną. […] Brak jest danych, jaka była liczba ofiar tej akcji.”
Źródło: relacja Szlomo Kurza
• Chodzi o akcję z 28 kwietnia 1942 r., kiedy Niemcy zabili na rynku 14 Żydów. Szlomo Kurz podaje nazwiska zabitych. Tę samą egzekucję opisano na stronie 38.
s. 42-43
„Tylko 17 II 1942 r. Niemcy zastrzelili w miasteczku 14 Żydów, a cztery dni później kolejnych 32. Wśród ofiar, oprócz pojedynczych osób, były także całe rodziny. Jedną z nich byli Bergerowie. Posiadali oni obywatelstwo czeskie…”.
Źródło: Relacje Szlomo Kurza i Abrahama Pellera.
• Druga egzekucja przeprowadzona była 21 lutego, zamordowano 31 osób z czego 28 nazwisk udało się ustalić. Nieprawdą jest, że Bergerowie, którzy posiadali obywatelstwo czechosłowackie (był Słowakiem) zostali zabici w tej egzekucji. Ich śmierć nastąpiła w dniu 25 lipca na cmentarzu żydowskim, kiedy Franz Salzer z nieznanym z nazwiska niemieckim policjantem rozstrzelali rodzinę Berger: Mojżesza (Betzalela), Malkę i syna Ziszela (l. 14). Warto dodać, że L. Blum w przeciwieństwie do Szlomo Kurza pisze, że prośbie Bergera o zastrzelenie poza cmentarzem (był gabajem Chewra Kadisza) zadośćuczyniono.
Źródło: j. w.
s. 43
„Około 180-200 wybranych, jako niezdolnych do podróży (chorych i starców) rozstrzelano na żydowskim cmentarzu, a pozostałych zgromadzono w budynku Sądu Grodzkiego, gdzie czekali na transport w ogromnym ścisku przez cztery dni”.
• Żydzi zostali umieszczeni w barakach (2 lub 3) gumien znajdujących się powyżej budynku sądu (dzisiaj znajduje się tam Liceum Ogólnokształcące).
Źródło: relacja Jehudy Leiba Bluma „Około 1000 Żydów zaprowadzono z rynku do baraku, który stał obok sądu”.
s. 48
„Tabela 9. Ludność żydowska z gorlickiego wymordowana i deportowana przez władze okupacyjne w ramach Akcji Reinhard w lecie 1942 r. - Biecz”
Źródło: Rejestr miejsc i faktów zbrodni… i inne.
• 23 VII nie było w Bieczu egzekucji w której zginęło 31 osób. Najwyraźniej chodzi o egzekucję z 21 II, kiedy faktycznie zginęło 31 osób.
• Do obozu w Prokocimiu wywieziono 168 młodych mężczyzn z Biecza, na pewno nie 360. Ten błąd pochodzi z powojennego sprawozdania Zarządu Miasta.
Źródło: Relacja Szlomo Kurza, który był w tym transporcie.
s. 52
„Także w Bieczu zastrzelono trzech Polaków za przywłaszczenie sobie pożydowskiego mienia. Zginęli wówczas Franciszek Czeluściak, Jan Bochnia i niejaki Jodłowski”.
Źródło: AIPN, Akta śledztwa w sprawie Aloisa Vielliebera…
• Franciszek Czeluśniak i Jan Bochnia zginęli za próbę włamania do pożydowskich magazynów pożydowskich rzeczy, a Jodłowski za znęcanie się nad Żydówką Rachelą Wolf, córką Beili i Dawida Steinfeldów (wg Niemców, którzy go zabili, Polakom nie wolno było tego robić).
Źródło: Relacja J. L. Bluma
s. 53
„Zbrodni na ludności żydowskiej dokonywali także niektórzy funkcjonariusze polskiej policji. Jan Jaje w czasie tzw. wysiedlenia asystował przy ich wypędzaniu z domów, uniemożliwiając im przy tym ucieczkę”.
Źródło: AIPB Rz., PUBP, Akta śledcze przeciwko Janowi Jaje
• Zapewne chodzi o policjanta, posterunkowego Jana Jajko.
s. 56
„Był on [Stanisław Makowiec] bezpośrednim świadkiem, jak Wątorowski i towarzyszący mu policjanci zamordowali dwóch ukrywających się u niego w stajni uciekinierów z bieckiego getta”.
Źródło: Akta w sprawie Wątorowskiego.
• Żydzi Naftali Kurz i Kiwa Wasserstrum ukrywali się u Makowców od września 1943 r., nie byli uciekinierami z getta w Bieczu, lecz uciekinierami z obozu w Prokocimiu. Warta rozpatrzenia jest też sprawa pisowni nazwiska policjanta Wątorowskiego, który na prośbie o ułaskawienie podpisuje się: Wontorowski.
Źródło: j. w., relacja I. Goetza.
s. 72
"Następnie udał się [Izaak Götz] do domu, aby pomóc matce, która miała problemy z chodzeniem".
• Wpis sugeruje, że matka Izaaka, Golda z domu Goldberg była kontuzjowana lub była kaleką. W rzeczywistości chodzi o to, że w trakcie ucieczki obcas buta zakleszczył się w jakimś włgębieniu i matka nie mogła go wyciągnąć.
Źródło: relacja I. Goetza.
s. 81
"Wraz z żoną Marią przechowywał on czteroosobową rodzinę żydowską, małżeństwo Judę i Tireanę Lieb Blumów..."
• Chodzi o Judę (Jehudę) Leiba i Tranę Blumów.
s. 83
"Z kolei w Krygu (gmina Lipinki) mieszkał wraz z rodziną Henryk Morgister".
• Chodzi o Hersza (Hirsza) Morgensterna.
s. 167 - 169
"Wykaz Żydów zamordowanych w pojedynczych i zbiorowych egzekucjach z powiatu gorlickiego w latach 1939-1945".
Źródło: AIPN Rz, OKSZpNP, Rejestr miejsc i faktów zbrodni...Ankiety Sądów Grodzkich, AŻIH, Relacje...
• 3 I 1942 - Zamordowano: Hansa lub Josef Borensteina, Reginę Gil, braci Heller: Mojżesza i Symche, Dawida Kurza, Chaima Salomona Itzingera, jego córkę Ryfkę i zięcia Izaaka Trześniowera.
• 5 I 1942 - Zapewne błąd, chodzi o egzekcję sióstr Zucker z Jasła wykonaną 5 II 1942.
• 21 II 1942 - Zginęli jeszcze członkowie rodzin: Reich i Wallach. Błędne zapisy nazwisk: Heller (Höller) i Höllender (Hollender).
• II 1942 - Zapewne chodzi o egzekucję z 17 lutego kiedy zginęło 14 osób. Rodziny Kellerów, Schulów to zapewne przekręcone nazwiska rodzin Pellerów i Schnepsów (także Spielmannów)
• IV 1942 - Chodzi o egzekucję z 28 IV 1942 r. w której zginęło 14 osób (patrz s. 38 i 42).
• Początek 1942 - Powtórka, chodzi o egzekucję z 3 I 1942 r.
Źródło: j. w., Sefer-zikaron li-kedoshei ajaratenu Bajcz, pol. Księga pamięci męczenników naszego miasteczka Biecz (rozkwit i zagłada), relacja Szlomo Kurza.
s. 170 - 191
"Ocaleni z Holocaustu Żydzi pochodzący z terenu powiatu gorlickiego"
• poz. 26 Better Lea - błędny wpis Bieczyce.
• poz. 98, 99 Gatz Aron, Gatz Izak - Götz Aron, Götz Izaak
• poz. 159, 160 Jozefstal Janiana, Jozefstal Rózia - prawidłowa pisownia nazwiska Josefsthal (Janina i Rózia to spolszczone Jenta i Rosa)
• poz. 194, 195 Kurz Abraham, Kurz Abram - Jeden Kurz Abraham przebywał w obozach, jego kuzyn Kurz Abram (Abraham) przeżył w ZSRR.
• poz. 214 Lewensztejn Gołda - błędny wpis.
• poz. 267 Planter Henryk - Platner Henryk
• poz. 288, 289 Ren Chaskiel, Ren Naftali - prawidłowo Reh.
• poz. 304 Rymer Salomon - nazwisko w Bieczu nieznane.
• poz. 331, 332 Singer Abraham, Singer Abraham - chodzi o tego samego człowieka.
• poz. 376 Trześnidkier Salomon - prawidłowo Trześniower (Cześniower).
• poz. 386 Weichselbaum Chanina - nazwisko w Bieczu nieznane.
• poz. 400, 401 Werner Mojsze, Werner Moses - chodzi o tego samego człowieka.
• poz. 417 Ziskind Pinkas - nazwisko zapisane w jidysz, metrykalnie to Sűsskind.
UWAGI:
• Powyższe błędy nie pochodzą od autorów książki, w takiej postaci zapisane są w Rejestrze Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, źródło: AŻIH w Warszawie.
• Wykazane uwagi dotyczą jedynie nieścisłości odnoszące się do Żydów Biecza.