Opracowano wg "Gawędy o drzewach - Maria Ziółkowska"
BRZOZA BRODAWKOWA - BETULA VERRUCOSA

Brzoza jest rodzajem z rodziny brzozowatych. W Polsce mamy siedem gatunków brzozy. Najbardziej znana, najpospolitsza, jest brzoza brodawkowata, po łacinie Betula verrucosa, potocznie nazywana brzozą płaczącą. Najmłodsze części gałązek pokryte są gęsto drobniutkimi jakby brodaweczkami. Są to kropelki żywicy wydzielanej przez małe tarczowate gruczołki, pokrywające skórę. Lud nazwał te kropelki łzami, a botanicy – brodawkami. Brzoza płacząca rośnie w miejscach suchych, piaszczystych. Do piętnastego roku życia w oczach pnie się w górę a następnie zakwita. Przestaje rosnąć dopiero w wieku 50-60 lat – to półmetek jej życia, które kończy w wieku 100-120 lat. Nieco mniej pospolita na ziemiach Polski jest brzoza omszona, Betula pubescens. Omszoną nazwana została dlatego, że całą powierzchnię jej najmłodszych gałązek pokrywa meszek gęstych, drobniutkich włosków. Oprócz tych dwu najbardziej znanych mamy w Polsce jeszcze pięć gatunków: brzozę niską, karłowatą, ciemną, zwaną potocznie czarną, karpacką i ojcowską. Brzozy charakteryzują się wielką obfitością nasion, malusieńkich płaskich oskrzydlonych orzeszków, rozsiewanych przez wiatr. Na przykład jedna pełnoletnia, a więc, powiedzmy, półwiekowa brzoza płacząca wytwarza tyle nasion, że, jak obliczyli wtajemniczeni, wystarczyłoby na obsianie powierzchni wszystkich lądów kuli ziemskiej. Przez długie stulecia brzoza była magicznym środkiem, niezastąpionym przy zamawianiu chorób. Jeszcze w XIX wieku , jak podają znawcy wierzeń mazurskich, uważano, że najlepszym sposobem na dreszcze jest pójść do lasu brzozowego, trząść po kolei brzózkami i mówić: „Trzęś mnie, jak ja ciebie, a potem przestań”. Aby pozbyć się wycieńczenia, należało wyjechać z chałupy na brzozowej miotle do rozstajnej drogi, na rozstaju rzucić miotłę za siebie, po czym pędzić z powrotem co tchu w piersi, nie oglądając się do tyłu i nie mówiąc ani słowa. Również w zwyczajach pogrzebowych brzoza odgrywa swoją rolę. Gdy stojąca w kącie miotła, świeżo zrobiona z gałązek brzozowych, przewróci się bez widocznej przyczyny, tak że przekreśli sobą próg na krzyż – w tym domu umrze ktoś młody. Jeżeli zrobi to miotła starta, zdarta – umrze człowiek stary. Często sadzono brzozy przy mogiłach. Nie jest jednak brzoza tylko drzewem cmentarnym. Przeciwnie – bardzo często symbolizuje wielką radość. W Zielone Świątki nie może przecież zabraknąć brzozowych gałązek, a przecież jeszcze w XIX wieku do majenia używano całych drzewek. Naturalnymi wrogami brzozy – poza nami, dobrymi ludźmi – są owady z rzędu błonkoskrzydłych, których larwy objadają liście; mszyce pluskwiaki żerujące na młodych pędach; chrząszcze korniki, których larwy drążą łyko drzewa od wierzchołka ku dołowi; oraz różne motyle. Brzoza jest drzewem wielce użytecznym dla człowieka. Liście brzozy wykorzystywane bywają w medycynie. Wywar z nich stanowi środek moczopędny i przeciwrobaczny dla ludzi i zwierząt, a stosowany zewnętrznie – goi wyrzuty skórne. W farbiarstwie – z dodatkiem kredy i ałunu – daje żółć zwaną z niemiecka Schuttgelb. Kora brzozy ma zastosowanie w garbarstwie, wzmacnia skórę i zapachem swym zabezpiecza przed molami. W wyniku suchej destylacji otrzymuje się z kory brzozowej dziegieć. Sok wytoczony ze zranionego pnia brzozy, zwany oskołą, używany jest w krajach północnych do wyrobu piwa, octu, musującego wina, przypominającego w smak chlebowy kwas, oraz syropu. W Polsce, w wytwórniach kosmetyków, przerabiany jest na „wodę brzozową”. Drewno brzozy, szczególnie wiekowej, której pień zniekształciły obrzęki i pokryły węzłowate guzy, bywa bardzo wysoko cenione w stolarstwie meblowym, ponieważ daje deski o ciekawym rysunku. Nazywa się czeczota.
Brzoza to drzewny znak tych, którzy zgodnie z niezbadanymi wyrokami niebios zjawili się na naszym padole 24 czerwca, w czasie trwania doby świętojańskiej.