Pod adresem Wikipedii: http://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_laureat%C3%B3w_Nagrody_Nobla_polskiego_pochodzenia, znajduje się lLista laureatów Nagrody Nobla polskiego pochodzenia. Autor w artykule podaje kryteria, wg których dokonał wyboru. Są to:
|
Izraelski pisarz Szmuel Josef Agnon urodzony w 1888 roku w Buczaczu, był jednym z trzech najbardziej znanych jego mieszkańców obok Szymona Wiesenthala i Emanuela Ringelbluma. Agnon wyjechał do Izraela w 1908, gdzie mieszkał do końca długiego życia (z przerwą na pobyt w Niemczech w latach 1912-24). Pochodził z zamożnej rodziny chasydzkiej, otrzymał staranne wykszałcenie w szkołach żydowskich. Początkowo pisał w jidysz, później, kiedy wyemigrował - po hebrajsku. Jego niezwykle bogata twórczość została uhonorowana literackim Noblem w 1966 roku (wspólnie z Nelly Sachs), jedynym jak dotąd takim wyróżnieniem dla autora piszącego w języku hebrajskim. Agnon był piewcą żydowskich legend i chasydzkich przypowieści. Opowiadał o tradycyjnych Żydach w diasporze, a także o pionierach, którzy osiedlili się w Palestynie. Akcję swoich utworów umieszczał niemal zawsze w jednym z dwóch miejsc: w Galicji albo w Izraelu.Jeden z jego zbiorów opowiadań nosi tytuł "Polin" (Polska), a w książce "Nocny gość" opisał swoją podróż do Polski w 1932 r. W Polsce ukazał się dotąd jedynie zbiór opowiadań "Od Buczacza do Jerozolimy", nie licząc fragmentów prozy umieszczanych głównie w wydawnictwach żydowskich: Kalendarz Żydowski, Słowo Żydowskie, Miesięcznik Żydowski. Samuel Josef Agnon zmarł na zawał serca w 1970 r.>
Maria Pilich, Przemysław Pilich, Nobliści znad Wisły, Odry i Niemna, Sport i Turystyka Muza SA, http://www.hasidicmemory.net/index.php/pl/teksty/inne-teksty/84-szmuel-josef-agnon-o-buczaczu.html |
Sidney Altman jest synem ubogich emigrantów urodzonych w Ostrogu na Wołyniu (ojciec) i Świsłoczy (matka), która z polskim paszportem z Białegostoku wyemigrowała do Kanady ok. 1920 roku. Urodzony w Montrealu w Kanadzie studiował fizykę w najlepszych uczelniach Stanów Zjednoczonych: Massachisetts Institute of Technology, University of Colorado, University of Cambridge. W swoich badaniach zajmował się rolą, jaką odgrywa w organizmie kwas rybonukleinowy. Za rezultaty tych badań w 1989 r. otrzymał Nagrodę Nobla. W Polsce był w 2004 r. na 29 Kongresie Federacji Europejskich Towarzystw Biochemicznych. |
Georg Bednorz, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki urodził się z przodków pochodzących ze Śląska, o czym świadczą dokumenty i nazwisko. Wprawdzie jego rodzice uważali się za Niemców, ale biegle mówili również po polsku. Matka pochodziła z Lublińca, ojciec z Czechowic (dzisiaj Czechowice-Dziedzice). Po I wojnie światowej tereny te znalazły się w granicach Polski. Ojciec Georga był nauczycielem w polskich szkołach, a w 1939 r. powołany został do wojska polskiego. W 1945 r. rodzina wyjechała na Zachód do Niemiec, gdzie przyszły noblista przyszedł na świat. Polskę po raz pierwszy odwiedził w 1973 r., razem z bratem i rodzicami spotkali się z rodziną i z dawnymi nauczycielami - kolegami ojca. J. Georg Bednorz wspólnie z Karlem Alexem Műllerem wykrył tzw. nadprzewodnictwo wysokotemperaturowe, za co w 1987 r. otrzymali Nagrodę Nobla z fizyki. |
Henri Bergson, jeden z najwybitniejszych pisarzy, fizyk i filozof francuski żydowskiego pochodzenia ma polskie korzenie. Jego ojcem był kompozytor Michał Bergson z Warszawy, prawnuk Szmula Jakubowicza Sonnenberga, zwanego Zbytkowerem (1756-1801), żydowskiego kupca, bankiera i filantropa. Po wyjeździe z Polski (zabór rosyjski) rodzina po krótkim pobycie w Anglii osiadła w Paryżu. Henri Bergson studiował w prestiżowej École Normale Supérieure. Po ukończeniu studiów nauczał w kilku liceach. W 1898 został mianowany profesorem. Bergson głosił, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie intelekt lecz intuicja. Wg Bergsona świat podlega ciągłemu rozwojowi a życie człowieka jest strumieniem przeżyć i czynów. Najwyższą wartość stanowi wolność. Stworzył koncepcję élan vital, pędu życiowego, siły motorycznej, będącej przyczyną wszelkiej aktywności organizmów żywych. Nagrodę Nobla otrzymał w 1927 r. jako "znak uznania dla jego jaskrawych i podtrzymujących wiarę w życie idei, a także dla wyjątkowego mistrzostwa, z jakim te idee były wcielane". Był jednym z nielicznych filozofów, którzy otrzymali nagrodę literacką. Podczas II wojny światowej kolaborancki rząd Vichy, który przyjął hitlerowskie ustawy rasowe, chciał dla Bergsona zrobić wyjątek, aby nie poddawał się on rejestracji Żydów i nie nosił sześcioramiennej gwiazdy. Stary i schorowany filozof odrzucił jednak propozycję władz, a niedługo potem umarł w wieku 82 lat. |
Izraelski polityk, prawnik i publicysta urodził się w Brześciu nad Bugiem w rodzinie kupca. Zaszczepiona przez ojca miłość do syjonizmu - ruchu mającego na celu utworzenie państwa Izrael ukierunkowało działalność życiową późniejszego laureata nagrody Nobla. W wieku 25 lat został przywódcą polskiej sekcji syjonistycznej organizacji Betar. Menachim Begin znał trzy języki: jidysz, hebrajski i polski. Ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie II wojny światowej losy rzuciły Begina na Wileńszczyznę, gdzie w trakcie okupacji sowieckiej został aresztowany przez NKWD. Paradoksalnie skazanie go na osiem lat łagrów uratowało mu życie. W wyniku układu Sikorski-Majski, Begin wyszedł na wolność i wstąpił do armii gen. Wł. Andersa, gdzie w stopniu kaprala przyjęty został do 5 Dywizji Strzelców Karpackich. W 1943 roku w trakcie pobytu 2 Korpusu Polskiego w Palestynie Begin zdezerterował z wojska. Gen. Anders ze zrozumieniem przyjął ten fakt, niektórzy nawet sądzą, że od generała dostał bezterminowy urlop. Od tego czasu włączył się w walkę o utworzenie Izraela. Robił to metodami terrorystycznymi w ramach organizacji Irgun. Na swoim sumieniu ma śmierć wielu niewinnych ludzi, wychodząc z założenia, że cel uświęcał środki. W roku 1948 Irgun został włączony do armii izraelskiem. Po powstaniu niepodległego państwa Izrael Begin w 1948 rozpoczął karierę polityczną w kręgach prawicowych. Słynął z bezkompromisowości, sprzeciwiał się przyjęciu reparacji od Niemiec, wycofaniu się z Półwyspu Synaj.
W latach 1977–1983 był premierem Izraela. Jego polityka wewnętrzna charakteryzowała się wspieraniem żydowskiego osadnictwa na terytoriach okupowanych przeprowadzając tam wielkie prace budowlane – nowe osady, drogi, kanalizacja, systemy nawadniające itp.
Menachem Begin przeszedł do historii jako izraelski polityk, który wspólnie z egipskim prezydentem Anwarem Sadatem negocjował traktat pokojowy izraelsko-egipski w 1979. Obaj przywódcy za doprowadzenie do podpisania porozumienia otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. W rezultacie zawartych porozumień, na wiosnę 1982 Begin przeprowadził ewakuację Półwyspu Synaj.
Begin w swojej polityce zwalczał OWP - palestyńską organizację, podobnie jako on kiedyś stosującej terroryzm. Wydając decyzję o ataku na Liban stał się w swoim kraju niepopularny co zaowocowało ustąpieniem (na własną prośbę) z urzędu premiera. Wycofał się z życia politycznego, zajął się działalnością pisarską, publikując wiele książek z historii współczesnej Izraela oraz wspomnień z ZSRR (w Polsce wydano "Białe noce"). Zmarł 9 marca 1992 w Tel Awiwie.
Żonaty z Alizą Arnold. Miał z nią syna i dwie córki.
Maria Pilich, Przemysław Pilich, Nobliści znad Wisły, Odry i Niemna, Sport i Turystyka Muza SA, http://pl.wikipedia.org/wiki/Menachem_Begin |
Georges Charpak, francuski fizyk urodził się 1 sierpnia 1924 r. w Dąbrowicy w dawnym województwie poleskim (obecnie Ukraina). Jego rodzice byli pochodzenia żydowskiego i na co dzień posługiwali się językiem jidysz. Przyszły noblista - który dzisiaj po polsku zna jedynie zwrot " Jestem Francuzem. Nie mówię po polsku" - jako jedyny z rodziny biegle mówił po polsku. W 1926 r. rodzina Charpaków przeniosła się do Palestyny, lecz po dwóch latach usłanych niepowodzeniami wróciła do Polski. Wobec dalszych trudności z zapewnieniem rodzinie materialnego bytu rodzina znowu wyemigrowała, tym razem do Francji. Tam przyszły uczony przyjął imię Georges. W okresie wojny rodzina Charpaków ukrywała się pod zmienionym nazwiskiem Charpentier. Młody Charpak przyłączył się do ruchu oporu i w 1944 r. po rocznym uwięzieniu przewieziony został do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie doczekał wyzwolenia. Po zakończeniu wojny wrócił do Paryża i rozpoczął studia w Szkole Górniczej. Po jej ukończeniu rozpoczął pracę jako asystent Fryderyka Joliot-Curie, słuchał też wykładów Ireny Joliot-Curie. W 1954 roku otrzymał tytuł doktora, w latach następnych związał się z Europejską Organizacją Badań Jądrowych w Genewie i pod auspicjami tej instytucji dokonał swoich największych odkryć. W 1992 r. Georges Charpak uhonorowany został Nagrodą Nobla z fizyki w dziedzinie detekcji promieniowania. W trakcie pobytu w Polsce, na pytanie "Czy to Pana pierwsza wizyta w Polsce?" odpowiedział: "Nie, ja się przecież tu urodziłem". |
Iraelski biolog Aaron Ciechanover w 2004 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie procesu degradacji białek w komórkach, w którym bierze udział białko ubikwityna. Aaron Ciechanover ma polskie korzenie – jego rodzina w latach 20 ubiegłego wieku przybyła do Izraela z Polski. Nazwisko pochodzi od Ciechanowa, skąd wywodzą się jego przodkowie ze strony ojca. Przez trzy dni – od 30 sierpnia do 1 września b.r. przebywała z wizytą w Mławie delegacja izraelska. Na jej czele stał prof. Aaron Ciechanower, wizyta miała charakter sentymentalny, ponieważ w tej miejscowości urodził się jego ojciec. |
Maria Curie-Skłodowska całą swoją karierę zawodową związała z Paryżem, chociaż po uzyskaniu licencjatu z fizyki i matematyki starała się o podjęcie pracy naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim - niestety, nie było tam dla niej miejsca w żadnym laboratorium. Wspólnie z poznanym w 1894 roku Piotrem Curie zajęła się badaniem zjawiska promieniotwórczości za co w 1903 roku małżonkom przyznano Nagrodę Nobla. Po tragicznej śmierci męża podjęła prace tym razem w dziedzinie chemii. Za odkrycie radu i polonu, prace związane z otrzymaniem metalicznego radu oraz badanie jego związku Szwedzka Akademia Nauk przyznała uczonej w 1911 r. drugą Nagrodę Nobla. Chociaż te dwie nagrody Maria Skłodowska-Curie otrzymała jako obywatelka francuska, jej związki z Polską były bliskie - zaowocowały inicjatywą utworzenia Instytutu Radowego w Warszawie i przekazaniem mu w imieniu społeczeństwa amerykańskiego cennego daru - 1 grama radu. Jest on w posiadaniu tegoż instytutu do dnia dzisiejszego. W 1995 r. prochy małżeństwa Curie uroczyście przeniesiono ze skromnego cmentarza w Sceaux do Panteonu - miejsca spoczynku najznamienitszych Francuzów. |
John Maxwell Coetzee urodził się w Kapsztadzie i wydawałoby się, że ten wybitny afrykaner nie ma żadnego związku z Polską. Wprawdzie przodkowie ojca byli holenderskimi osadnikami z XVII w., ale jego pradziadek ze strony matki Baltazar (lub Balcer) Dubiel był Polakiem, pochodził ze wsi Czarnylas, w województwie wielkopolskim (powiat ostrowski). Dubiel wyemigrował do Afryki w wieku kilkunastu lat, zmarł w 1929. Podczas wizyty w Polsce w roku 2006 pisarz odwiedził Czarnylas i pobliski Odolanów, gdzie jego pradziadek uczęszczał do szkoły. Coetzee większość swojego dzieciństwa spędził w Kapsztadzie i okolicach gdzie uczęszczał do prywatnej katolickiej szkoły a następnie studiował matematykę i anglistykę na Uniwersytecie Kapsztadzkim. |
Maria Goppert-Mayer urodziła się w Katowicach w domu przy ul. Młyńskiej w rodzinie o tradycjach naukowych. Gdy przyszła uczona miała 3 lata rodzina przeniosła się do Getyngi. Czasy w jakich żyła Maria Goppert nie sprzyjały w uzyskaniu gruntownego wykształcenia kobietom. Dzięki pomocy przyjaciół rodziny (Max Born) ukończyła studia i zajęła się badaniami naukowymi w dziedzinie mechaniki kwantowej. Po ślubie z Josephem Mayerem wyjechali w marcu 1930 r. do Ameryki, gdzie sprawy zawodowe przyszłej noblistki nie układały się dobrze, ponieważ świat nauki zarezerwowany był dla mężczyzn. Kobietom ciężko było się przebić przez miejscowe nastroje antyfeministyczne. Z czasem znalazła uznanie biorąc udział w pracach nad konstrukcją bomby atomowej. Opracowała model powłokowy jądra atomu, za co została wyróżniona Nagrodą Nobla w 1963. |
Gűnter Grass, niemiecki pisarz związany był z Polską pochodzeniem matki, która była Kaszubką. Chociaż jest Niemcem, czuje wielki sentyment do Kaszub i Polski. Dał temu wyraz w swojej twórczości literackiej. Początkowo kształcił się jako rzeźbiarz i w latach 1956-59 mieszkał w Paryżu, gdzie jako rzeźbiarz pracował. Tam rozpoczął pracę nad swoim największym dziełem "Blaszanym bębenkiem", którego akcja toczy się w Gdańsku. Z tego względu w 1958 r. odwiedził to miasto, do którego zresztą często wracał. W 1966 r. - 6 lat przed otrzymaniem Nagrody Nobla - został Honorowym Obywatelem Gdańska, otrzymał tytuły honoris causa w kilku polskich uczelniach. |
Roald Hoffmann pierwotnie nosił nazwisko Safran i pochodził z wykształconej rodziny żydowskiej. Urodził się w Polsce w Złoczowie (obecnie Ukraina), przez okres wojny ukrywał się z matką na strychu wiejskiej szkoły. Tam doczekali wyzwolenia. W lecie 1944 r. Klara z synem (ojciec został zamordowany przez hitlerowców) przeniosła się do Przemyśla, a następnie do Krakowa. Tu przyszły noblista zaczął chodzić do szkoły, a matka powtórnie wyszła za mąż za Pawła Hoffmana, wtedy Roald zmienił nazwisko, a o swoim ojczymie wyrażał się z szacunkiem i uznaniem. W 1946 r. rodzina Hoffmanów przez Czechosłowację i przystanek w Niemczech udała się do Stanów Zjednoczonych i w 1949 r. osiedliła się w Nowym Jorku. Tam Roald ukończył szkołę podstawową, gimnazjum i studia. W Harvard University w Oxfordzie ukończył studia doktoranckie zwieńczone tytułem doktora. Po nawiązaniu współpracy z prof. Robertem Woodwardem zajmował się tzw. teorią orbitalu cząsteczkowego i w 1965 r. stworzyli wspólnie twierdzenia zwane dziś "regułami Woodwarda-Hoffmanna". Szwedzka Królewska Akademia Nauk zwlekała z przyznaniem nagrody tak długo, że - po śmierci Woodwarda - otrzymał ją Hoffmann wspólnie z japońskim chemikiem "Kenichi Fukui. Po 1946 r. noblista był w Polsce tylko raz, w 1999 r. Gdy chciał odwiedzić rodzinny Złoczów, nie otrzymał zgody władz ówczesnej ZSRR. Jego syn Hillel (imię ojca Hoffmanna) nosi na drugie polskie imię Jan. |
Robert Hofstadter urodzony 5 lutego 1915 w Nowym Jorku był synem polskich Żydów, którzy wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych. Amerykański fizyk w roku 1961 otrzymał nagrodę za pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów. W 1948 roku skonstruował licznik scyntylacyjny do rejestracji promieniowania gamma, a następnie wiele liczników do rejestracji neutronów i promieniowania X. Badał rozproszenie elektronów o energii ok. 900 MeV na jądrach atomowych. |
W roku 2007 Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii otrzymał Leonid Hurwicz (wspólnie z Maskinem oraz Myersonem), za prace nad teorią wdrażającą systemy matematyczne w procesy gospodarcze, która przy zastosowaniu równań matematycznych i algorytmów pozwala ocenić prawidłowość funkcjonowania rynków. Teoria pomogła określić ekonomistom skuteczne mechanizmy rynkowe, schematy regulacji i procedury wyborów i dziś odgrywa główną rolę w wielu dziedzinach ekonomii oraz w naukach politycznych. |
Irena Joliot-Curie była drugą po matce Marii Skłodowskiej-Curie kobietą, która otrzymała za syntezę nowych pierwiastków promieniotwórczych Nagrodę Nobla. Dobrze posługiwała się językiem polskim i w tym języku prowadziła korespondencję z wujostwem w Warszawie. Małżonkowie Joliot-Curie gościli w Polsce w 1947 r. na zaproszenie Bolesława Bieruta, w 1948 r. otrzymali doktoraty honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Irena uczestniczyła w 1948 r. w Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu |
Piotr Kapica laureat Nagrody Nobla z fizyki urodził się w Kronsztadzie, jego rodzice byli Polakami, do roku 1929 posiadał obywatelstwo polskie. Do końca życia słuchał muzyki polskiej i czytał polską prasę. |
Dziadek uczonego wywodził się z Polski z okolic Trzebini koło Krakowa, przodkowie żony wywodzą się z okolic Mławy i Łowicza. Jerome Karle urodzony w Nowym Jorku Nagrodę Nobla otrzymał wspólnie z matematykiem Herbertem Hauptmanem "za opracowanie matematycznych metod określania struktury molekularnej związków chemicznych ze wzorów tworzonych przez dyfrakcję promieni Roentgena przez kryształy". We wrześniu 202 r. żona uczonego dr Isabelle Lugoski-Karle oraz prof. Jerome Karle otrzymali w Polsce tytuły doktorów honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego |
Klausa von Klitzinga związki z Polską rozpoczynają się w 1853 r., kiedy to pradziadek przyszłego noblisty kupił od rodziny Dziembowskich posiadłość Dziembowo w powiecie chodzieskim. Dziadek przyszłego uczonego był starostą powiatu Oborniki Wielkopolskie, pełnił wysoką funkcję w urzędzie miasta Poznania, a w 1921 r. przyjął z rodziną obywatelstwo polskie. Ojcem Klausa von Klitzinga był Bogislav zwany też Olafem, który biegle pisał i mówił po polsku. Odbywał służbę w wojsku polskim i w 1933 r. przeszedł do rezerwy jako oficer. Klaus von Klitzing urodził się 28 czerwca 1943 r. w Środzie Wielkopolskiej i jest to niestety jedyny związek przyszłego uczonego z tym miastem. Pod koniec II wojny światowej Bogislav wcielony został do Wehrmachtu, a jego żona w 1945 r. z trójką dzieci opuściła Polskę na zawsze osiedlając się w zachodniej części Niemiec. Przyszły noblista Klaus von Klitzing po maturze studiował fizykę i w 1969 r. uzyskał dyplom na politechnice w Brunszwiku, pracę doktorską i habilitacyjną obronił na Uniwersytecie w Wűrzburgu. Dalszą naukę prowadził w Oxfordzie i na stypendium w Grenoble, gdzie w tamtejszym laboratorium prowadził prace badawcze nad silnymi polami magnetycznymi. Dzięki jego badaniom można było m. in. podjąć bardzo precyzyjne prace nad przewodnictwem różnych elementów układów elektronicznych. Profesor Klaus von Klitzing po polsku zna zaledwie kilka słów, za to w Polsce bywał wielokrotnie, odwiedził swoje rodzinne strony. Jest posiadaczem kilkunastu doktoratów honoris causa. Ma również "własną" asteroidę krążącą między Marsem a Jowiszem (nosi jego imię). |
Harold Kroto w 1996 r. otrzymał od królowej angielskiej tytuł szlachecki, a nieco później Nagrodę Nobla z chemii, którą odbierał wspólnie z Wisławą Szymborską. Jego żydowscy przodkowie prawdopodobnie nazywali się Krotoszyńscy i pochodzili z Krotoszyna w Wielkopolsce. Dom dziadków do dzisiaj znajduje się na rynku w Bojanowie, miejscowości położonej pomiędzy Lesznem a Rawiczem. Po ucieczce z Berlina do Anglii (w 1937 r.) Harold otrzymał staranne wykształcenie na uczelniach angielskich, kanadyjskich i amerykańskich. Harold Kroto badał związki węgla. Wspólnie z dwoma innymi uczonymi odkrył czwartą po graficie, diamencie i sadzy alotropową odmianę węgla. Nową formę węgla nazwali fulerenami. |
Albert Abraham Michelson pochodził z rodziny żydowskiej. Jego ojciec - urodzony w Frodonie k/ Bydgoszczy - kupiec bławatny prowadził sklep w Strzelnie. Ze względów ekonomicznych rodzina przez Hamburg udała się na emigrację do Stanów Zjednoczonych. Do podjęcia tego kroku przyczynił się również panujący w Wielkim Księstwie Poznańskim antysemityzm. W San Francisco ukończył szkołę średnią, studia podjął w Akademii Marynarki Wojennej w Annapolis. Na zlecenie zwierzchników zajął się metodami pomiaru prędkości światła. Badania tak go pochłonęły, że wiedzę pogłębiał na uniwersytetach w Niemczech i Paryżu. Po powrocie do Ameryki wspólnie z Edwardem Morleyem badali rozchodzenie się światła w różnych kierunkach. Wyniki stały się jedną z podstaw teorii względności, a do historii nauki przeszły jako "doświadczenie Michelsona-Morleya". |
Czesław Miłosz (1911-2004) – dyplomata, poeta, prozaik, historyk literatury, tłumacz. W latach 1951–1989 na emigracji we Francji, następnie w Stanach Zjednoczonych. Profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda. W 1993 powrócił do kraju,pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce. |
Walter Hermann Nernst – fizyk i chemik niemiecki,laureat Nagrody Nobla z chemii w 1920 roku. Urodził się w rodzinie sędziego Gustava Nernsta. Jego matka była Polką, młodość spędził w Poznaniu. Odkrył zjawisko termomagnetyczne. W 1906 sformułował tzw. trzecią zasadę termodynamiki, określającą charakter zmian wielkości termodynamicznych w temperaturach bliskich zera bezwzględnego. Narodziny w Wąbrzeźnie przyszłego noblisty uczczono specjalną tablicą pamiątkową. |
Carl von Ossietzky, laureat Pokojowej Nagrody Nobla wprawdzie urodził się w Hamburgu w Niemczech, jednak nazwisko świadczy, że przodkowie mogli być Polakami. Ojciec pochodził z pogranicza polsko-niemieckiego, matka z domu Pratzka była Polką ze Śląska. Mówiono o niej "prawdziwa polska piękność". Nagrodę otrzymał za walkę z niemieckim militaryzmem i odradzającym się faszyzmem. Nie mógł jej jednak odebrać, ponieważ po pobytach w obozach w Sonnenburgu i Esterwegen zachorował na gruźlicę. Ponadto Hitler zabronił Niemcom przyjmowania Nagród Nobla i wyjazdu po ich odbiór. |
Urodził się w Wiszniewie w dawnym województwie Nowogródzkim. Pierwotnie nosił nazwisko Perski. Jak sam wspomina "gdybym niegdyś stamdtąd nie wyjechał (z Wiszniewa), mój los nie różniłby się od losu innych Żydów, którzy zostali pochowani w masowych grobach lub posłani na śmierć do komór gazowych". W 1934 r. rodzina Perskich wyemigrowała do Palestyny gdzie młody Szymon Peres dość szybko włączył się w działalność polityczną i wyzwoleńczą. Po powstaniu państwa Izrael zaczął pracować w ministerstwie obrony, został posłem, następnie był wiceministrem obrony. Po wyborach w roku 1984 zastąpił Menachema Begina na stanowisku premiera. Wycofał wojska z Libanu, był zwolennikiem zakończenia konfliktu izraelsko-arabskiego. Następnie pełnił wiele funkcji państwowych i politycznych. Był ministrem spraw zagranicznych, po tragicznej śmierci Rabina ponownie został premierem. Wieloktronie przebywał w Polsce. Podczas jednej z wizyt powiedział, że "na swój sposób Izrael zaczął się w Polsce, wielu z nas stąd wywodzi swoje korzenie". Jest gorącym orędownikiem budowy w Warszawie Muzeum Historii Żydów Polskich.
Maria Pilich, Przemysław Pilich, Nobliści znad Wisły, Odry i Niemna, Sport i Turystyka Muza SA,
|
Harold Pinter urodził się w Londynie w roku 1930, jako syn żydowskiego krawca. Jego rodzina przed I wojną światową mieszkała we wschodniej Europie. Jeden dziadek i obie babki urodziły się w Polsce. Laureat Literackiej Nagrody Nobla w roku 2005. Pinter uważany jest za najbardziej reprezentatywnego współczesnego brytyjskiego dramaturga drugiej połowy XX wieku. |
Isidor Isaac Rabi urodził się Rymanowie w Beskidzie Niskim w czasie kiedy ojciec przebywał już w Ameryce. Wkrótce rodzina dołączyła do Dawida Rabi, który pracował w Nowym Jorku jako krawiec, później kupiec w sklepie z odzieżą. Z trudnościami związanymi z sytuacją finansową rodziny ukończył studia. Następnie pogłębiał wiedzę w Europie, m.in. u Otto Sterna. Zajmował się badaniem najkrótszych fal radiowych - mikrofal, włączył się również w prace nad produkcją bomby atomowej. Oprócz Nagrody Nobla (1944) posiadał wiele odznaczeń amerykańskich, był również kawalerem orderu francuskiej Legii Honorowej. Zdobył powszechne uznanie w świecie naukowym, był członkiem wielu towarzystw naukowych, doradcą prezydenta D. Eisenhowera. |
Imiona dzieci Gustawy i Izydora Reichsteinów: Tadeusz, Adam, Edward, Ignacy i Paweł są dowodem na polski patriotyzm tych Żydów rodem z Włocławka. Ich najstarszy syn Tadeusz urodzony we Włocławku dzieciństwo spędził na licznych rozjazdach handlowych rodziców po Rosji, Ukrainie i Białorusi. Nastroje antysemickie zmusiły rodzinę do opuszczenia miasta nad Wisłą i emigracji do Szwajcarii. W Zurychu, gdzie Reichsteinowie się osiedlili Tadeusz chodził do szkoły, tam ukończył studia chemiczne, obronił pracę doktorską. Jego zaineresowania badawcze były wielorakie: zajmował się substancjami zapachowymi, wyodrębnił z glukozy witaminę C przez co stała się tania i ogólnodostępna. Po uzyskaniu stanowiska profesora zwyczajnego uniwersytetu w Bazylei zajął się wytwarzanymi przez korę nadnerczy substancjami: kortyzonem i aldesteronem, których zastosowanie w chorobach reumatycznych przynosiło rewelacyjne wyniki. Za rezulataty badań wspólnie z dwoma innymi uczonymi otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. W 1995 r. noblista otrzymał doktorat honoris causa Akademii Medycznej w Gdańsku. O roku 1994 przodującym na świecie farmaceutom przyznawany jest Medal Reichsteina, ustanowiony przez Szwajcarskie Towarzystwo Nauk Farmaceutycznych.
Maria Pilich, Przemysław Pilich, Nobliści znad Wisły, Odry i Niemna, Sport i Turystyka Muza SA,
|
Frederick Reines pochodzi z żydowskiej rodziny wywodzącej się z Białegostoku w Polsce. Po pogromach zainspirowanych przez policję carską (zabór rosyjski) rodzice przyszłego noblisty opuścili Polskę udając się do Ameryki. Frederick Reines urodzony w Paterson w stanie New Jersey w USA jest fizykiem atomowym. Doktorat uzyskał na Uniwersytecie Columbia pod kierunkiem innego noblisty, pochodzącego z Rymanowa uczonego Isidora Rabiego. Nagrodę Nobla z fizyki otrzymał za to że prowadząc doświadczenia z wykorzystaniem reaktora atomowego odkrył neutrino hipotetyczną cząstkę elementarną niemającej masy spoczynkowej ani ładunku. |
Laureat nagrody Nobla za czterotomową "epopeję chłopską". Polski pisarz, prozaik i nowelista, jeden z głównych przedstawicieli realizmu z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. |
Urodził się w Warszawie jako jedno z siedmiorga dzieci żydowskiego kupca papierniczego. Mimo, że nie odebrał formalnej edukacji, pracując i ucząc się wieczorami zapewnił sobie wykształcenie zwieńczone obroną pracy doktorskiej w 1938 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Pod koniec sierpnia 1939 r. otrzymał stypendium naukowe i wyjechał do Liwerpoolu, czym zapewne uratował się przed zagładą (jego żona nie miała tego szczęścia, ze względu na chorobę nie wyjechała z mężem i zginęła w getcie warszawskim). Pracował m. in. w Los Alamos nad projektem bomby atomowej, następnie zmienił kierunek swojej pracy badawczej na zastosowanie fizyki w madycynie i biologii. Nagrodę Nobla otrzymał jednak nie za pracę naukową. lecz za działalność w międzynarodowym ruchu pacyfistycznym uczonych działających na rzecz likwidacji broni masowej zagłady – Pugwash, skupiającego uczonych m.in. z obu stron "żelaznej kurtyny". Józef Rotblat do końca życia dobrze mówił po polsku i podkreślał swoje związki z polskością. Zwykł o sobie mówić iż jest Polakiem z brytyjskim paszportem. Obywatelem brytyjskim Rotblat był od 1946, w 1998 otrzymał tytuł szlachecki Sir. Od 1966 był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk, w 1996 PAN przyznała mu Medal im. Kopernika.
Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Demart SA, Warszawa 2010 |
Andrew Victor Schally był synem polskiego generała Kazimierza Schally'ego, legionisty, uczestnika bitwy warszawskiej, kawalera Orderu Virtuti Militari, Krzyża Niepodległości, Krzyża Zasługi i czterokrotnie Krzyża Walecznych. Generał był dwukrotnie żonaty, z drugą żoną Marią z Łąckich miał dwójkę dzieci: Andrzeja urodzonego w 1926 r. i córkę Halinę. Andrzej urodzony w Wilnie uczęszczał do Gimnazjum im. króla Zygmunta Augusta (tam również kształcili się: Miłosz i Wańkowicz), a następnie - po przeprowadzce rodziców do Warszawy - do wybuchu wojny chodził do jednej z warszawskich szkół. W 1939 r. razem z rodziną przez Rumunię, Francję, dostał się do Szkocji, gdzie uczęszczał do szkoły średniej, a następnie studiował chemię na uniwersytecie w Londynie. Swoje zainteresowania naukowe rozwijał w londyńskim Narodowym Instytucie Badań Medycznych, a następnie w McGill University w Montrealu. Tam poświęcił się endokrynologii którą to dziedzinę rozwijał następnie w Stanach Zjednoczonych. W 1977 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny "za odkrycie zjawiska wydzielania hormonów w podwzgórzu mózgu i badania nad ich budową i czynnościami". W 1979 r. noblista został doktorem honoris causa Akademii Medycznej w Krakowie. Podczas pobytu w Polsce nie chciał niestety posługiwać się językiem polskim, podczas gdy jego towarzysząca mu siostra biegle tym językiem się komunikowała. W 1995 r. honorowo przewodniczył II Światowemu Kongresowi Polonii Medycznej, który odbył się w Częstochowie. W 1996 r. Polska Akademia Medycyny przyznała mu Złoty Medal Medicus Magnus. |
Polski nowelista, powieściopisarz i publicysta pochodzenia tatarskiego. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905 za całokształt twórczości, jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku. |
Od wielu laureatów Nagrody Nobla pochodzenia żydowskiego Isaac Bashevis Singer wyróżnia się tym, że jest jedynym, który otrzymał ją za twórczość literacką zapisaną w języku jidysz. Syn i wnuk rabina, także wnuk rabina ze strony matki urodził się w małomiasteczkowym Leoncinie, w którym jedynym śladem pobytu Żydów jest ulica nosząca imię Singera. Przeprowadzka do Warszawy na ulicę Krochmalną do dzielnicy biedoty żydowskiej była następnym etapem życia pisarza. Wielka Wojna spowodowała, że rodzina przeprowadziła się do krewnych matki do Biłgoraja. Tego samego, który potem opisany został w powieści "Szatan z Goraju". Tytułowy Goraj to po prostu Biłgoraj. W roku 1923 Isaac osiadł na stałe w Warszawie, która do czasu jego emigracji w 1935 r. była jego stałym miejscem zamieszkania. Wprawdzie ożenił się i miał syna Israela, lecz wielką traumą była dla niego ucieczka jego żony Runi do ZSRR (była przekonaną komunistką). W czasie pobytu w Warszawie otrzymał posadę korektora w piśmie "Litararisze Bleter" wydawanym w języku jidysz. Pierwszy etap jego twórczości nie spotkał się z uznaniem, niektóre opowiadania ukazywały się w czasopismach żydowskich. Dzięki pomocy brata Izraela Joszua - uznanego już wtedy pisarza - wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Dużo pisał i publikował. Jego powieść "Rodzina Muszkatów", której akcja dzieje się w Warszawa, po przetłumaczeniu z jidysz na język angielski przyniosła mu sławę, uwieńczeniem której była literacka Nagroda Nobla. Wbrew logice nagroda ta nie przyniosła pisarzowi uznania w środowisku żydowskim. Świat Żydów przedstawiony przez literata różnił się znacznie od tego wyobrażenia, które nosiła w sobie diaspora. Sztetl Singera przepojony był zjawami, erotyzmem, fantazjami i dybukami. Akcja zdecydowanej większości powieści i opowiadań pisarza rozgrywa się na terenach Polski. Wprawdzie Singer nie odwiedził już Polski, to pamięć o pierwszej Ojczyźnie zawsze mu towarzyszyła w jego twórczości literackiej. |
W wywiadzie dla tygodnika WPROST (42/2009 (1395)) na pytanie dziennikarza - "Ma pan typowo polskie nazwisko. Jakie są pana korzenie?" Jack Szostak odpowiada: "Moi pradziadowie wyemigrowali z Polski do USA. Ja urodziłem się w Londynie, a potem mieszkałem w Kanadzie. Niestety, nie mówię po polsku, ale chętnie przyznaje się do swoich polskich korzeni". |
Polska poetka, eseistka, krytyk literacki, tłumaczka, felietonistka. Laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996), odznaczona Orderem Orła Białego. |
Polski polityk i działacz związkowy. Współzałożyciel i pierwszy przewodniczący "Solidarności", opozycjonista w okresie PRL. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990–1995. |
Streptomycynę odkrył Selman Abraham Waksman (1888-1973), polski Żyd, Amerykanin "rosyjskiego pochodzenia", ponieważ urodził się pod zaborem rosyjskim. Już po otrzymaniu Nagrody Nobla (1952) stworzył neomycynę. |
Frank Wilczek, amerykański laureat Nagrody Nobla z fizyki miał przodków Polaków. Świadczy o tym polskie nazwisko i pochodzenie dziadków. Babka - Franciszka pochodziła z Babic koło Krakowa, pochodzący z okolic Warszawy dziadek - Jan Wilczek - był żołnierzem armii generała Hallera. Uczony, który zna tylko pojedyncze zwroty i wyrazy w języku polskim studiował matematykę i fizykę w Chicago i Cambridge. Polskę odwiedził tylko raz w 1988 r. uczestnicząc w konferencji Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Odznaczony wieloma tytułami, m.in. nagrodą Michelsona (polskie korzenie przodków)-Morleya. Nagrodę Nobla otrzymał za prace teoretyczne wyjaśniające naturę sił, jakimi przyciągają się wzajemnie kwarki będące budulcem cząstek elementarnych. |