POLSKIE BÓŻNICE
Przedwojenne piękno i bogactwo bóżnic znamy niestety już tylko z opisów Majera, Bałabana i Ozjasza Mahlera; po grabieżach hitlerowskich "historyków sztuki", została z nich tylko architektura. Wiele już po wojnie zostało celowo wyburzonych lub po prostu stopniowo popadało w ruinę.
W Polsce bóżnice były liczne już w średniowieczu, gł. drewniane (nie zachowały się); murowane wznoszono od XIV w. Najstarsze z zachowanych to Stara Bóżnica na krakowskim Kazimierzu (XV w.), bóżnica w Strzegomiu (XIV w.) i Oleśnicy (obie przerobione na kościoły). Z tzw. Złotego wieku Żydów polskich zachowały się murowane bóżnice w Szydłowie (połowa XVI w.), Przemyślu (1592-94), Zamościu (ok. 1630), Łucku (ok.1628), Tykocinie (1642). Z czasem coraz okazalsza stawała się bima (podium, z którego odczytywana jest Tora), która przybrała postać kaplicy-wieży; wzbogacała się też forma aron ha-kodeszy (miejsca przechowywania Tory), które często przybierały postać barokowych "ołtarzy" lub form zbliżonych do łuków triumfalnych; ściany i sklepienia były bogato polichromowane (symboliczne zwierzęta, rośliny oraz święte teksty).
Wykształcone w złotym wieku układy sal bóżnic stosowano w Polsce później, m.in. bóżnice w Lubomli (2. poł. XVII w.), Łańcucie (1761), Włodawie (1764), Przysuchej (ok. 1750); wiele z nich miało renesansowe attytyki, które utrzymały się w architekturze bóżnic pol. do XVIII w.; w XVIII w. powstawały synagogi o formach barokowych; w XIX w. o formach zgodnych z panującym historyzmem
Synagoga w Bardejovie na Słowacji.
Synagoga w Barczewie.
Dom mieszkalny usytuowany w miejscu synagogi żydowskiej w Bełchatowie
Miejsce po zburzonej synagodze nowej w Będzinie.
Synagoga "Mizrachi" w Będzinie.
Dom modlitwy Brama Zukermana w Będzinie.
Synagoga Cytronów w Białymstoku.
Synagoga Piaskower w w Białymstoku.
Synagoga Wielka w Białymstoku.
Stara synagoga Szul w Bieczu.
Nowa synagoga Talmud Tora w Bieczu.
Miejsce po synagodze w Bielsku-Białej. Obecnie Teatr Banialuka.
Synagoga w Bobowej.
Synagoga w Bochni.
Dawna synagoga w Bolkowie.
Synagoga w Brzegu przerobiona na dom mieszkalny.
Synagoga w Brzostku.
Synagoga w Burzeninie.
Dom mieszkalny postawiony w miejscu po synagodze w Bytomiu - dzisiaj Plac Grunwaldzki.
Chełm. Synagoga, obecnie własność prywatna, restauracja
Synagoga w Chęcinach.
Synagoga w Chmielniku.
Synagoga w Chrzanowie, znajdowała się również w jej murach rzeźnia rytualna.
Dom modlitwy Ahawas Tora w Cieszynie, przy ulicy Michejdy.
Dom modlitwy w Cieszynie, przy ulicy Menniczej.
Synagoga Szomre Szabos w Czeskim Cieszynie.
Synagoga w Czchowie.
Synagoga w Czudcu.
Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej.
Synagoga w Dębicy.
Synagoga w Drohobyczu.
Synagoga w Dukli.
Nowa synagoga w Dukli.
Synagoga w Działoszycach.
Synagoga w Dzierżoniowie.
Synagoga w Gdańsku-Wrzeszczu.
Tablica upamiętniająca zburzoną synagogę w Gliwicach.
Synagoga w Gorlicach.
Synagoga w Gorlicach.
Synagoga w Grybowie.
Synagoga w Jarocinie.
Duża synagoga w Jarosławiu.
Mała synagoga w Jarosławiu.
Mur oporowy. Pozostałość po sygagodze w Jaśle.
Synagoga w Józefowie.
Pomnik upamiętniający miejsce gdzie stała wielka synagoga w Katowicach.
Synagoga w Kazimierzu nad Wisłą.
Synagoga w Kępnie.
Synagoga w Kętrzynie.
Synagoga w Kielcach.
Tablica pamiątkowa w miejscu po synagodze w Kłodzku.
Miejsce po synagodze w Kluczborku.
Synagoga w Kolbuszowej.
Synagoga w Koninie
Synagoga neologicka w Koszycach, ul. Moyzesowa.
Synagoga ortodoksyjna w Koszycach, ul. Puszkina.
Synagoga ortodoksyjna w Koszycach, ul. Zvonarska.
Synagoga sefardyjska w Koszycach.
Synagoga w Koszycach Wielkich.
Synagoga w Kowarach
Synagoga Ajzyka w Krakowie.
Synagoga Kupa w Krakowie.
Synagoga Stara w Krakowie.
Synagoga Tempel w Krakowie.
Synagoga Wysoka w Krakowie.
Synagoga w Krasnymstawie.
Synagoga Duża w Kraśniku.
Synagoga Mała w Kraśniku.
Synagoga Jentes w Krynkach.
Synagoga Kaukaz w Krynkach.
Synagoga Wielka w Krynkach.
Synagoga Wielka w Krzepicach.
Synagoga w Krzeszowicach. Położona przy ulicy Wąskiej nr 1.
Synagoga w Krzeszowicach. Położona przy ulicy Wąskiej nr 4
Synagoga w Książu Wielkim.
Synagoga z XVII w . w Lesku.
Synagoga w Leżajsku.
Synagoga Bejt Ha-Midrasz w Lubartowie.
Ruina przedszkola, miejsce po synagodze w Lubartowie.
Synagoga Chewra Nosim w Lublinie.
Synagoga w Jeszywas Chachmej w Lublinie.
Tablica pamiątkowa po synagodze Maharama w Lublinie.
Tablica pamiątkowa po synagodze Maharszala w Lublinie.
Synagoga w Łańcucie.
Synagoga Duża w Łęcznej.
Synagoga Mała w Łęcznej.
Łódź. Synagoga rodziny Reicherów - ul. Rewolucji 1905 nr 28.
Łódź. Synagoga i siedziba gminy wyznaniowej przy ul. Pomorskiej 18.
Łódź. Pomnik postawiony w miejscu zburzenia Wielkiej Synagogi.
Miasteczko Śląskie. Synagoga, obecnie dom mieszkalny przy ul. Piwnej 2.
Synagoga w Miechowie, obecnie restauracja i dom mieszkalny.
Hotel Sielawa w Mikołajkach posadowiony na miejscu synagogi.
Modliborzyce. Synagoga, obecnie dom kultury.
Synagoga w Mrągowie.
Synagoga w Namysłowie (ul. Dubois 19) została wybudowana w 1856 r. przy ówczesnej ulicy Dworcowej. Uroczystość poświęcenia bożnicy odbyła się 29 grudnia 1856 r. Pomimo spalenia podczas Kristallnacht, budynek ocalał.
Po wojnie zdewastowaną synagogę przebudowano na salę gimnastyczną. Funkcję tę pełni do dzisiaj.
Synagoga w Niebylcu. Zachowana przepiękna polichromia z początku XX w.
Synagoga w Niemodlinie
Synagoga w Nisku.
Nowy Korczyn. XVII-wieczna synagoga zachowana w formie trwałej ruiny.
Nowy dom postawiony w miejscu nieistniejącej synagogi w Nowej Brzeźnicy.
Synagoga w Nowym Sączu zw. Starą, Grodzką lub Gros Szil.
Synagoga w Nowym Sączu przy ul. Lwowskiej.
Nowy Sącz. Dom Modlitwy Natana (ul. Jagiellońska 12) - Bajs Nusn - został wybudowany przez należącego do grupy chasydów z Sącza, Natana Kriszera.
Chasydzki Dom Modlitwy w Nowym Sączu (ul. Jagiellońska 50).
Synagoga w Nowym Targu (ul. J.Kazimierza 17) została wybudowana najprawdopodobniej na początku XX w. Była to główna synagoga gminy żydowskiej w Nowym Targu. Po wojnie zniszczony budynek powrócił w ręce reaktywowanej gminy żydowskiej, jednak wkrótce przejęły go władze i otworzono w nim kino „Tatry”, które działa do dziś.
Synagoga w Nowym Targu (ul. Szaflarska 19) – powstała na przełomie XIX/XX w. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Następnie budynek gruntownie wyremontowano i przerobiono na warsztat ślusarski.
Dom modlitwy w Nowym Targu (ul. Jana Kazimierza 2) najprawdopodobniej należał do chasydów. Przypuszcza się, że powstał na przełomie XIX/XX w. Został zniszczony podczas II wojny światowej przez hitlerowców. Obecnie w budynku synagogi znajduje się sklep z częściami samochodowymi.
Pamiątkowy obelisk postawiony w miejscu po spalonej synagodze w Opolu.
Synagoga w Opolu.
Synagoga w Ostrowcu Wielkopolskim
Synagoga Stowarzyszenia Lamdei Miszjanot w Oświęcimiu.
Synagoga w Pajęcznie.
Pińczów. Synagoga Stara w Pińczowie.
Synagoga w Piotrkowie Trybunalskim.
Miejsce po synagodze w Płońsku.
Synagoga w Praszce
Synagoga Scheinbacha w Przemyślu.
Synagoga w Przemyślu, z racji położenia zwana "zasańska".
Synagoga w Pszczynie. Przez wiele lat mieściło się tu kino.
Dom mieszkalny postawiony w miejscu dawnej synagogi w Pyskowicach.
Dom modlitwy w Radłowie.
Miejsce po synagodze i tablica pamiątkowa po wielkiej synagodze w Radomsku.
Pierwsza synagoga w Radomsku.
Dom cadyków Rubinowiczów z prywatną bóżnicą w Radomsku.
Bóżnica bractwa pogrzebowego "Chewra Kadisza" w Radomsku.
Synagoga "Ger" zwolenników cadyka z Góry Kalwarii w Radomsku.
Synagoga Fersztera i szkoła Bejt Jakow w Radomsku.
Beis Midrasz i mykwa w Radomsku.
Synagoga w Radymnie.
Synagoga w Rymanowie.
Synagoga Nowomiejska w Rzeszowie.
Synagoga Stara w Rzeszowie.
Synagoga w Samborze (Ukraina).
Synagoga w Sandomierzu.
Tzw. Mała Synagoga w Sanoku. Klaus Sadogora, Sadygierer Klojz - zbudowana w 1924 roku przez chasydów, zwolenników cadyków z Sadogóry. Wejście od ul. Zamkowej.
Synagoga (sztybel) w Sanoku. Prywatna synagoga, dom modlitwy zbudowany z końcem XIX wieku przy obecnej ul. Cerkiewnej 6.
Synagoga "Jad Charuzim"w Sanoku przy ul. Franciszkańskiej 5. Ufundowana przez stowarzyszenie rzemieślników żydowskich "Jad Charuzim" (hebr. dłoń pracownitych).
Miejsce po dawnej Wielkiej Synagodze w Sanoku, spalonej podczas okupacji, a rozebranej po wojnie. Dzisiaj stoi tu blok mieszkalny.
Synagoga w Sieradzu.
Synagoga w Słomnikach.
Synagoga w Sokołowie Małopolskim.
Synagoga w Starym Samborze.
Synagoga w Starym Sączu.
Synagoga w Strzelcach Opolskich.
Synagoga w Strzyżowie.
Synagoga w Suchowoli.
Synagoga w Szczebrzeszynie
Synagoga w Szczekocinach.
Synagoga w Szydłowie.
Synagoga w Tarnobrzegu, obecnie biblioteka.
Synagoga w Tarnogrodzie
Synagoga w Tarnowie.
Miejsce po synagodze w Truskolasie.
Synagoga kupiecka Bikur Holim w Trzebini. Obecnie opuszczona.
Synagoga w Ustrzykach Dolnych przebudowana na biblioteke.
Budynek szkoły postawiony w miejscu wyburzonej synagogi. Na ścianie tablica upamiętniająca Zagładę Żydów Wadowic.
Synagoga Nożyków w Warszawie.
Synagoga w Widawie.
Synagoga w Wielowsi. Podpalona w czasie "nocy kryształowej" i ugaszona, gdy się okazało, że należy do Niemca. W ten sposób ocalała.
Synagoga w Wiśniowej.
Mała Synagoga we Włodawie.
Duża Synagoga we Włodawie.
Dom kahalny we Włodawie.
Synagoga w Wodzisławiu.
Synagoga w Wodzisławiu Śląskim.
Synagoga w Wojsławicach.
Synagoga Pozd Białym Bocianem we Wrocławiu jest jedną z niewielu zachowanych na terenie Śląska, której funkcja nie uległa zmianie. Ponadto jej działalność poszerzyła się: jest miejscem spotkań wielu kultur i koncertów. Większość z nich została spalona w ramach hitlerowskiej akcji burzenia synagog - Kristallnacht, wiele zapomnianych, niszczejących bez żadnych zabezpieczeń zniknęło z powierzchni ziemi w sposób bez mała naturalny. Pewna ich część pełni dzisiaj rolę sal gimnastycznych, domów kultury
Synagoga w Zamościu
Mała synagoga w Zamościu.
Ruina synagogi w Zborovie koło Bardziejowa (Słowacja).
Pamiątkowa tablica postawiona w miejscu dawnej synagogi w Zgierzu.
Synagoga w Żarkach.
| |