Gdy tyle starożytnych grodów czas obalił, a sterczące gdzieniegdzie zwaliska zamków stanowią obraz klęsk jakimi gnębiona w przeszłości była ojczyzna, widok warowni, które oparły się burzy dziejowej krzepić powinien każde serce. Zamki stanowią nieodłączną część krajobrazu Polski. Niezależnie od tego, czy wznosiły się na wyniosłych i niedostępnych skałach, czy też na nizinnych łąkach wśród błot i rozlewisk, zawsze oddziaływały na naszą wyobraźnię.
    Nie pamiętam już, które rozwaliska zamku skierowały moje zainteresowania w stronę architectury militaris, wiem, że popularnonaukowa książka Tomasza Jurasza - Zamki i ich tajemnice, stanowiła początek tego hobby. Bohdan Guerquin największy autorytet w dziedzinie kasteologii zamkiem określa "zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zanknięty obwód obronny zespół, który powstał w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej". Niech więc nie myli was termin "zamek", odnoszący się do XIX-wiecznej budowli, nawet wtedy, gdy stanowi ów zespół elementów obronnych, lecz nie powstał w średniowieczu dla obrony, a współcześnie jedynie dla uwidocznienia bogactwa jego właściciela (np. Kamieniec Ząbkowicki). I odwrotnie - budowla średniowieczna w wyniku przebudowy zatraciła walory obronne - często niesłusznie zwana jest pałacem (np. Pszczyna).

    Spośród wielu czynników decydujących o wyborze miejsca pod gród czy też zamek pierwszorzędne znaczenie odgrywała rzeźba terenu i sieć hydrograficzna. Usytuowanie zamków w terenie górzystym sprawiało potencjalnym zdobywcom wiele trudności i ułatwiało jego obronę. Położenie nizinne zamków charakteryzuje się wyzyskaniem takich przeszkód naturalnych jak: doliny rzeczne, tereny zalewowe, bagna, mokradła, wody jezior. Ustytułowanie na skarpie wokrzystywało przeszkody typowe dla położenia wyżynnego jak i położenia nizinnego. Tak więc rozróżniamy trzy podstawowe typy położenia późnych grodów i zamków: wyżynne, nizinne i skarpowe.

Rozpatrując związek pomiędzy ruchami osadniczymi a wprowadzaniem umocnień miast i zamków, należy zwrócić uwagę na położenie wznoszonego zamku w stosunku do już istniejącego, lub też na nowo zakładanego osiedla typu miejskiego. Wyróżniamy tu kilka typów usytuowania. Pierwszy z nich to zamki samotne, położone w odosobnieniu, najczęściej na pograniczu państwa, strzegące przepraw przez rzeki albo dróg handlowych. Zamki ustytuowane w pobliżu miast możemy podzielić na te, które nie są sprzężone z fortyfikacjami miejskimi (Ogrodzieniec), zamki tworzące dwuczłonowy system obronny, czyli sprzężone z murami miasta (Namysłów) oraz zamki znajdujące się w obrębie fortyfikacji miejskich (Brzeg)

CDN

---