Stanisław Cynarski, Starosta libuski Andrzej Rej z Nagłowic – dyplomata pierwszej połowy XVII w., W: Nad rzeką Ropą, s. 387-402, Kraków 1968.

 

W 1634 r. starostą libuskim został Andrzej Rej z Nagłowic herbu Oksza, sekretarz króla Władysława IV. W gronie szlachty podgórskiej znalazł się człowiek o bujnej przeszłości, dyplomata i pisarz, wykształcony w zachodnich uniwersytetach, znany dobrze w kołach protestantów: polskich, czeskich, francuskich, angielskich i holenderskich.

Wywodził się ze znanej rodziny średnioszlacheckiej, był wnukiem poety Mikołaja Reja, synem Krzysztofa, podczaszego lubelskiego. Urodził się w 1584 r., a w 1598 r. wyjechał wraz z braćmi Janem i Stanisławem na studia do Altdorfu, gdzie wpisał się do metryki uniwersyteckiej 24 sierpnia. (......) Po dwóch latach przenieśli się młodzi Rejowie wraz ze swym opiekunem do Lejdy, gdzie zapisali się 6 września 1600 r. na wydzial sztuk wyzwolonych. (......) Andrzej wstąpił w 1606 r. do gimnazjum akademickiego w Gdańsku. (......) We Francji zapisał się na studia w założonej przez Filipa Mornaya akademii w Saumur.

(......) Andrzej Rej przebywał dosyć często w dworze starościńskim w Libuszy, stąd pisał kilka listów, stąd udawał się w poselstwo do Anglii, o którym to poselstwie uczynił notatkę pleban moszczenicki. Do starostwa libuskiego intromitował się 24 marca 1634 r. Został starostwo kompletnie zniszczone i ogołocone z inwentarza, zbiorów i innego dobytku, gdyż po śmierci poprzedniego starosty, Jana Kochanowskiego, jego spadkobiercy, a zwłaszcza Jan Wielopolski ożeniony z Zofią Kochanowską, obrabowali doszczętnie wszystkie folwarki starościńskie. (......) Przeciw tym nadużyciom złożył w dniu 12 lutego 1634 r. protestację pisarz podskarbiego koronnego Jan Rojewski. (......) W walce tej nie poprzestano na drodze sądowej. W dniu 27 kwietnia 1635 r. pisarz prowentowy libuski Wojciech Jemielnicki (......) dokonali najazdu na młyn sołectwa, zniszczyli go, a następnie najechali grunt Andrzeja Ryby i Wojciecha Milka. (......) Rej wiódł także spory z okolicznymi księżmi, i tak ks. Jan Borzynowski, pleban z Wójtowej i Trzcinicy, skarżył się na poddanych z Libuszy o wycinanie drzewa w lesie plebańskim. (......) Wreszcie proboszcz binarowski Bartłomiej Zagrocki wniósł skargę na Reja, że wraz z Milgastem zwołali w dzień świąteczny i wolny od pracy we dworze libuskim zebranie gromady, wskutek czego do kościoła w ten dzień nie przyszedł żaden poddany.

Rej był tu starostą aż do 1640 r., kiedy to w dniu 13 listopada odbyła się intromisja jego syna Mikołaja z zaznaczeniem praw dożywocia Andrzeja. Rej przebywał tu często, mieszkał albo w dworze libuskim, lub w zakupionej w Bieczu kamienicy. (......) Niedługo przed śmiercią przeniósł się z Libuszy do Skoków, a następnie osiadł w zakupionym dworku w Warszawie. Zmarł w listopadzie w 1641 r. (......) Rodzina Rejów związała się na dłużej ze starostwem libuskim. Syn Andrzeja – Mikołaj trzymał dzierżawę libuską od 1640 r. Drugi syn – Władysław objął starostwo w1649 r. Był on pierwszym senatorem w rodzinie Rejów, gdyż w 1637 r. został podskarbim nadwornym, a w 1667 r. otrzymał tytuł wojewody lubelskiego. Zmarł bezpotomnie w 1683 r., a po jego śmierci starostwo libuskie dzierżyła żona Teofila z Gorajskich. W 1684 r. zawarła ona umowę ze spadkobiercą Władysława Reja – Janem Rejem o zrzeczenie się na jego rzecz tenuty libuskiej. Jan Rej, syn Mikołaja Reja, trzymał starostwo do 1709 r. Umarł prawdopodobnie z początkiem tego roku. Jego żona, Teresa de Braun Sinicka, jako starościna libuska zrzekła się w 1710 r. starostwa na rzecz Józefa Sierakowskiego, starosty olszańskiego. Jan Rej był ostatnim w tej rodzinie starostą libuskim.