SZKOŁY PUBLICZNE W BIECZU

Jedną z charakterystycznych cech społeczeństwa żydowskiego była troska o kształcenie dzieci i młodzieży. Wynikało to z przyczyn religijnych. Wystarczy przytoczyć dwa akapity z Talmudu, które określają stosunek Żydów do nauki: „Oddech dzieci śpieszących do szkoły podtrzymuje świat” i „Nie zwalnia się od nauki dzieci nawet do budowy Świątyni”. W pierwszym, nowożytnym okresie organizacyjnym nauki, w szkolnictwie żydowskim dominowały - konsekwentnie promowane przez ortodoksów - szkoły religijne: chedery (chajdery), talmudtory, jeszyboty (jesziwy), później także szkoły dla dziewcząt - Bejs Jaakow (Domy Jakuba). Tradycyjny model kształcenia oparty był o fundament, jakim było funkcjonowanie chederów. Dwuletnią naukę czytania i pisania w języku hebrajskim rozpoczynano z dziećmi, które ukończyły 3-5 rok życia. Przez kolejne trzy lata chłopcy uczyli się wybranych tekstów Tory, zdobywali umiejętność jej tłumaczenia na język jidysz. W tym czasie zapoznawano uczniów z Talmudem Babilońskim i niektórymi elementami literatury rabinicznej. Młodzież żydowska zobowiązana była również do pobierania nauki w państwowych szkołach. Początkowo były to trzy klasowe, tzw. trywialne, później czteroklasowe szkoły główne, tzw. Hauptschulen, następnie sześcioklasowe, a po odzyskaniu niepodległości siedmioklasowe. Pierwszą - po rozbiorach Polski - szkołę, założono w Bieczu dopiero w 17 lat po utracie niepodległości. Była to tzw. szkoła trywialna, o najniższym stopniu zorganizowania, przekształcona po roku 1886 w szkołę czteroklasowa. Dzięki staraniom ówczesnego nauczyciela M. Adamskiego w 1830 r. oddano do użytku budynek szkolny mieszczący salę lekcyjną i mieszkanie dla nauczyciela. Przy budowie użyto murów chylącej się ku upadkowi wikarówki. Po pewnych pracach adaptacyjnych wygospodarowano drugą salę lekcyjną. Ponieważ liczba uczniów systematycznie wzrastała magistrat udostępnił dwie sale w budynku ratusza, które sąsiadowały z aresztem gminnym. Zespół Szkół Nr 2 w Bieczu (Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Wacława Potockiego i Publiczne Gimnazjum Nr 2 im. Wacława Potockiego), adres: Bohniewicza 2. W roku 1891 za kościołem farnym, tuż przy rozwalinach murów miejskich postawiono, obszerny, jednopiętrowy budynek mieszczący sześć sal lekcyjnych, pomieszczenia administracyjne i skromne mieszkanie dla kierownika. Obecnie mieści się tu Zespół Szkół nr 2 im. Marcina Kromera. Po roku 1893 utworzono szkołę pięcioklasową, mieszaną. Najwyższa klasa prowadzona była oddzielnie dla dziewcząt i chłopców. Na przełomie wieku, liczba uczniów zwiększyła się do 650. Od roku 1902 szkoła rozwijała się w takim tempie, że musiano tworzyć klasy równoległe. Nauczanie dziewcząt prowadzono również w kilku wynajętych pomieszczeniach miasta, jedna klasa znajdowała się w domu Meilecha(?) Goldberga, inna na przedmieściu Belna. Taki stan rzeczy utrudniał efektywność nadzoru pedagogicznego. Poczyniono starania zmiany tej trudnej sytuacji lokalowej szkoły. Po przeniesieniu sądu do nowego budynku, zwolnione pomieszczenia na piętrze ratusza przeznaczono na klasy lekcyjne. Tutaj znajdowały się 4 oddziały, a 2 pozostałe mieściły się w żydowskim domu Tellera. Zgodnie z zaleceniami władz urzędowych, rozgraniczono naukę dziewcząt i chłopców. 6 XII 1902 r. Rada Szkolna Krajowa orzeczeniem z 6 XII 1902 r. przekształciła dotychczasową szkołę 5-klasową mieszaną, na 5-klasową szkołę męską i żeńską. Zespół Szkół nr 1 w Bieczu (Szkoła Podstawowa nr 1 im. bpa. Marckina Kromera i Gimnazjum nr 1 im. bpa. Marcina Kromera), adres: Grodzka 22. Od 1 IX 1903 r. utworzono osobną, pięcioklasową szkołę żeńską. Dziewczęta przeniesiono do budynku zw. Grodem. W roku 1907 zorganizowano 1-klasową szkołę w Bieczu na przedmieściu „Belna”. Na jesieni 1912 r. oddano do użytku jednopiętrowy budynek szkoły żeńskiej położony przy dzisiejszej ulicy Grodzkiej. Mieścił osiem sal szkolnych, gabinet, kancelarię oraz mieszkanie dla kierowniczki. Niebawem szkoła żeńska otrzymała nowy 6 - oddziałowy stopień organizacyjny. Z początkiem września roku szkolnego 1920/21 utworzono w szkole żeńskiej klasę siódmą. W szkole męskiej nastąpiło to cztery lata później, w roku szkolnym 1925/26. 12 XII 1924 r. Kurator Okręgu Szkolnego Krakowskiego utworzył 7-klasową szkołę. Klasa ta rozpoczęła naukę 1 stycznia 1925 r. W szkole, dla dziewcząt żydowskich wprowadzono nauczanie religii mojżeszowej (4 godz. tygodniowo), które prowadziła kandydatka stanu nauczycielskiego z Gorlic Sonia (?) Thümówna. Wypełniając nakazy religijne wysyłano dzieci żydowskie jedynie do chederu i talmudtory, uważając, że zaspokaja to potrzeby kształcenia młodego pokolenia. Nie zwracano większej uwagi na szkolnictwo świeckie. Stopniowo sytuacja uległą zmianie, by w latach 30. XX wieku ponad 90% dzieci żydowskich w miarę regularnie uczęszczało do szkół publicznych. Np. w roku 1877 tylko 42,5% uczniów żydowskich realizowało obowiązek szkolny, w roku 1908 już 90,1% z nich uczęszczało do szkół świeckich.