ALTER SZNUR - POETA, DZIENNIKARZ, DZIAŁACZ POLITYCZNY
Alter Sznur
Sznur Alter, właśc. Icynger Izrael Ber (13.07.1911 Biecz – 22.08.1944 Auschwitz) – ortodoksyjny nauczyciel, polityk, dziennikarz i poeta tworzący w języku jidysz, bardziej znany pod pseudonimem literackim Alter Sznur.
Był synem Izaaka i Sary Icyngerów, ale wychowany został przez dziadka Chaima Salomona Icyngera. Z Biecza przeniósł się do Tarnowa, gdzie podjął naukę u Mejera Arika, naczelnego rabina Tarnowa. Był jednym z pierwszych przywódców partii Aguda w mieście. W 1934 r. osiedlił się w Łodzi, gdzie uczył w szkołach religijnych aż do 1941 roku. Ożenił się ze Złatą Borensztejn, nauczycielką pochodzącą ze Staszowa. Ich mieszkanie było zawsze otwarte dla uczonych i pisarzy.
Icynger zaczął tworzyć pierwsze wiersze mieszkając jeszcze w swoim rodzinnym miasteczku. Najwcześniejszy opublikował w wieku 15 lat. Później, w Łodzi, brał czynny udział w redagowaniu czasopisma „Bet Jaakow”; miał w nim stały dział. Oprócz tego umieszczał nowele i wiele wierszy. W dziale Księgi z naszych półek publikował wykłady z Tory oraz maksymy słynnych rabinów.
W czasie okupacji niemieckiej Icynger przebywał w Łodzi, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu literackim getta. Ze względu na panujący reżim, spotkania odbywały się w prywatnym, zamkniętym gronie u poetki Miriam Ulinower.
Jedynym w swoim rodzaju przedsięwzięciem Icyngera było wydawanie odręcznej gazetki w języku hebrajskim „Ha-Mesaper” (hebr. „Narrator”), z literackim dodatkiem dwutygodniowym „Min Ha-Mejcar” (hebr. „Z ucisku”), którą redagował co najmniej do 14 września 1942 roku. Spisywał kronikę getta, pisał artykuły, piosenki, komiksy itp.[1.1]. Mawiał, że wszystko to ma wartość dla potomności i odnowy narodu żydowskiego. Icynger prowadził też konspiracyjny almanach literacki „Geto-szriftn”[1.2].
Izrael Ber Icynger został wychowany w środowisku ortodoksyjnym, ale w warunkach gettowych zaktywizował się i zradykalizował. Przeszedł charakterystyczną drogę rozwoju: od religijnego, wierzącego w siły ponadnaturalne artysty do buntu przeciwko Bogu, ludobójczemu reżimowi i wyzyskowi socjalnemu w getcie. W swoich poematach poruszał najważniejsze problemy getta. Wyrażał nadzieję na ocalenie, gdy – jak pisał – żółta łata, do której noszenia zmuszono Żydów stanie się symbolem hańby dla prześladowców, a na jej miejsce nastanie wolność i światłość (poemat Gwiazda Dawida). Wyrażając uczucia mieszkańców getta, Alter Sznur pisał ostre pieśni potępiające policję gettową i Rumkowskiego (Czarny Żyd, Piętnaście marek, Jestem policjantem)[1.3].
Izrael Ber Icynger podpisywał swoje wiersze licznymi pseudonimami. Oprócz najbardziej znanego – Alter Sznur, posługiwał się także nazwiskami: Mordowicz, M. Grinwald, A. B. Fridman, Abraham Majzels, Sadenkiewicz.
W getcie dał się poznać jako człowiek głębokiej dobroci. Z narażeniem życia odwiedzał chorych, aby wypełnić obowiązek micwy bikur cholim. Jego mieszkanie wypełnione było książkami, których nie chciał sprzedać nawet w czasie panującego w getcie głodu. Nawet kiedy dostał pracę portiera w farbiarni, gdzie przerabiano odzież pomordowanych Żydów, przeznaczał wolny czas na dokształcanie i pisanie. Wiersze były odskocznią od gettowej rzeczywistości: korupcji, dyskryminacji słabszych. Ganił w nich ostro wszystkich złoczyńców. Wielką wagę przywiązywał do nauki młodego pokolenia. W ramach tajnego nauczania uczył dzieci Tory i języka jidysz. Nie pobierał wynagrodzenia za swoją pracę. Część twórczości Altera Sznura ocalała. Po wojnie znaleziono cały pierwszy numer „Min Ha-Mejcar” oraz fragmenty numerów: 2 i 3. Okazało się też, że jego przyjaciel Jakub Cwi Juszkowicz, który przeżył Zagładę, a potem zamieszkał w Tel Awiwie, przechowywał w swoim domowym archiwum inne utwory, m.in. wiersze Icyngera w języku jidysz. Odnaleziono także ukrytą w getcie paczkę piosenek Icyngera. Obecnie znajduje się ona w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie[2.1].
Izrael Ber Icynger wojny nie przeżył, podobnie jak dwójka jego dzieci. Kiedy gestapo zabrało jego dzieci do szpitala, gdzie przebywały przed wysyłką na śmierć, ojciec próbował z nimi uciec. W trakcie przechodzenia przez wysokie ogrodzenie dzieci zostały złapane, a jemu – z pomocą żydowskiego policjanta – udało się uciec. Jednak 21 sierpnia 1944 r. wraz z żoną został wywieziony do Auschwitz. Ze względu na „zły wygląd” (miał gipsowy opatrunek na ręce) przy selekcji został skierowany na śmierć. 22 sierpnia 1944 r. zginął w komorze gazowej. Żona, którą zakwalifikowano do pracy przeżyła obóz i wojnę. Wyemigrowała do Izraela, zamieszkała w Kiryat Ata. Pamięć o pisarzu kultywowana jest w kibucu Lochamej ha-Getaot w Izraelu.
Rusiniak M., Żydowski Instytut Historyczny, Inwentarz zespołu archiwalnego. Utwory literackie. 1937–1997, sygn. 226/, Warszawa 2007 [online] http://www.jhi.pl/uploads/inventory/file/98/Utwory_literackie_226.pdf
Sznur Alter, właśc. Icynger Izrael Ber (13.07.1911 Biecz – 22.08.1944 Auschwitz) – ortodoksyjny nauczyciel, polityk, dziennikarz i poeta tworzący w języku jidysz, bardziej znany pod pseudonimem literackim Alter Sznur.
Był synem Izaaka i Sary Icyngerów, ale wychowany został przez dziadka Chaima Salomona Icyngera. Z Biecza przeniósł się do Tarnowa, gdzie podjął naukę u Mejera Arika, naczelnego rabina Tarnowa. Był jednym z pierwszych przywódców partii Aguda w mieście. W 1934 r. osiedlił się w Łodzi, gdzie uczył w szkołach religijnych aż do 1941 roku. Ożenił się ze Złatą Borensztejn, nauczycielką pochodzącą ze Staszowa. Ich mieszkanie było zawsze otwarte dla uczonych i pisarzy.
Icynger zaczął tworzyć pierwsze wiersze mieszkając jeszcze w swoim rodzinnym miasteczku. Najwcześniejszy opublikował w wieku 15 lat. Później, w Łodzi, brał czynny udział w redagowaniu czasopisma „Bet Jaakow”; miał w nim stały dział. Oprócz tego umieszczał nowele i wiele wierszy. W dziale Księgi z naszych półek publikował wykłady z Tory oraz maksymy słynnych rabinów.
W czasie okupacji niemieckiej Icynger przebywał w Łodzi, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu literackim getta. Ze względu na panujący reżim, spotkania odbywały się w prywatnym, zamkniętym gronie u poetki Miriam Ulinower.
Jedynym w swoim rodzaju przedsięwzięciem Icyngera było wydawanie odręcznej gazetki w języku hebrajskim „Ha-Mesaper” (hebr. „Narrator”), z literackim dodatkiem dwutygodniowym „Min Ha-Mejcar” (hebr. „Z ucisku”), którą redagował co najmniej do 14 września 1942 roku. Spisywał kronikę getta, pisał artykuły, piosenki, komiksy itp.[1.1]. Mawiał, że wszystko to ma wartość dla potomności i odnowy narodu żydowskiego. Icynger prowadził też konspiracyjny almanach literacki „Geto-szriftn”[1.2].
Izrael Ber Icynger został wychowany w środowisku ortodoksyjnym, ale w warunkach gettowych zaktywizował się i zradykalizował. Przeszedł charakterystyczną drogę rozwoju: od religijnego, wierzącego w siły ponadnaturalne artysty do buntu przeciwko Bogu, ludobójczemu reżimowi i wyzyskowi socjalnemu w getcie. W swoich poematach poruszał najważniejsze problemy getta. Wyrażał nadzieję na ocalenie, gdy – jak pisał – żółta łata, do której noszenia zmuszono Żydów stanie się symbolem hańby dla prześladowców, a na jej miejsce nastanie wolność i światłość (poemat Gwiazda Dawida). Wyrażając uczucia mieszkańców getta, Alter Sznur pisał ostre pieśni potępiające policję gettową i Rumkowskiego (Czarny Żyd, Piętnaście marek, Jestem policjantem)[1.3].
Izrael Ber Icynger podpisywał swoje wiersze licznymi pseudonimami. Oprócz najbardziej znanego – Alter Sznur, posługiwał się także nazwiskami: Mordowicz, M. Grinwald, A. B. Fridman, Abraham Majzels, Sadenkiewicz.
W getcie dał się poznać jako człowiek głębokiej dobroci. Z narażeniem życia odwiedzał chorych, aby wypełnić obowiązek micwy bikur cholim. Jego mieszkanie wypełnione było książkami, których nie chciał sprzedać nawet w czasie panującego w getcie głodu. Nawet kiedy dostał pracę portiera w farbiarni, gdzie przerabiano odzież pomordowanych Żydów, przeznaczał wolny czas na dokształcanie i pisanie. Wiersze były odskocznią od gettowej rzeczywistości: korupcji, dyskryminacji słabszych. Ganił w nich ostro wszystkich złoczyńców. Wielką wagę przywiązywał do nauki młodego pokolenia. W ramach tajnego nauczania uczył dzieci Tory i języka jidysz. Nie pobierał wynagrodzenia za swoją pracę. Część twórczości Altera Sznura ocalała. Po wojnie znaleziono cały pierwszy numer „Min Ha-Mejcar” oraz fragmenty numerów: 2 i 3. Okazało się też, że jego przyjaciel Jakub Cwi Juszkowicz, który przeżył Zagładę, a potem zamieszkał w Tel Awiwie, przechowywał w swoim domowym archiwum inne utwory, m.in. wiersze Icyngera w języku jidysz. Odnaleziono także ukrytą w getcie paczkę piosenek Icyngera. Obecnie znajduje się ona w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie[2.1].
Izrael Ber Icynger wojny nie przeżył, podobnie jak dwójka jego dzieci. Kiedy gestapo zabrało jego dzieci do szpitala, gdzie przebywały przed wysyłką na śmierć, ojciec próbował z nimi uciec. W trakcie przechodzenia przez wysokie ogrodzenie dzieci zostały złapane, a jemu – z pomocą żydowskiego policjanta – udało się uciec. Jednak 21 sierpnia 1944 r. wraz z żoną został wywieziony do Auschwitz. Ze względu na „zły wygląd” (miał gipsowy opatrunek na ręce) przy selekcji został skierowany na śmierć. 22 sierpnia 1944 r. zginął w komorze gazowej. Żona, którą zakwalifikowano do pracy przeżyła obóz i wojnę. Wyemigrowała do Izraela, zamieszkała w Kiryat Ata. Pamięć o pisarzu kultywowana jest w kibucu Lochamej ha-Getaot w Izraelu.
|
|