POLITYKA EKSTERMINACJI ŻYDÓW W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

Dojście Hitlera do władzy poprzedzone kolejnym kryzysem gabinetowym pozwoliło nazistom uzyskać kontrolę nad aparatem państwowym zwłaszcza policją. Następstwem tego stanu rzeczy było ograniczenie swobód obywatelskich, likwidacja niezależnej prasy i opozycyjnych partii politycznych. Okazało się, że głoszony w kampanii wyborczej antysemityzm nie był - jak wielu Żydów sądziło - środkiem do zdobycia władzy, a celem do realizacji. Hitlerowcy przekonywali, że tylko rasa aryjska zdolna jest do osiągania wielkich czynów, natomiast Żydzi są przyczyną wszelkich nieszczęść jakie Niemcy dotychczas dotknęły. W pierwszym okresie, od 30 stycznia 1933 do końca 1938 r., polityka niemiecka miała na celu wyeliminowanie Żydów ze wszystkich dziedzin życia ekonomicznego poprzez odizolowanie ich od ludności nieżydowskiej, przejęcie ich majątku, sterroryzowanie i organizację pogromów. W tym celu ustalono w Rzeszy ostateczny status prawny Żydów. Stało się to 15 września 1935 r., kiedy to Reichstag uchwalił na specjalnej sesji wyjazdowej w Norymbergii dwie ustawy, które stworzyły podstawę prawną dla pozbawienia Żydów niemieckich ich praw obywatelskich i ludzkich. Były to tzw. ustawy norymberskie. W pierwszym rozporządzeniu wykonawczym do tych ustaw z dnia 14 listopada 1935 r. określono definicję prawną Żyda. Stwierdzało ono, że Żydem jest ten, "którego co najmniej trzech dziadków są pod względem rasowym pochodzenia czysto żydowskiego. Za Żyda uważa się również tego, którego dwaj dziadkowie są Żydami, o ile w dn. 1 września 1939 r. należał do żydowskiej gmin wyznaniowej lub po tym terminie zostaje do niej przyjęty lub w chwili wejścia w życie rozporządzenia był w związku małżeńskim z Żydem bądź pochodzi spoza małżeńskiego obcowania z Żydem . Za Żyda pochodzenia czysto żydowskiego uważa się bezwzględnie każdego z dziakow, jeżeli należał do żydowskiej gminy wyznaniowej"¹. Ustawy norymberskie stały się podstawą wszelkich działań mających na celu unicestwienie narodu żydowskiego, zarówno w Niemczech jaki i krajach okupowanych.
Wybuch II wojny światowej spowodował eskalację polityki eksterminacyjnej. Na terenach Polski zdobytych przez Niemcy żyło do 1941 ponad 3 mln Żydów. Zarządzenia władz niemieckich stopniowo ograniczały prawa Żydów.
W przedstawionym poniżej wykazie dokumentów legitymizujących stopniowe ograniczanie praw Żydów i poprzedzających fizyczną eksterminację Żydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej umieszczono te, które bezpośrednio odnosiły się również do sytuacji Żydów Biecza².

W pierwszym okresie okupacji wprowadzono w życie regulacje prawne w sferze własności prywatnej. Odnosiły się ona w takim samym stopniu do Polaków jak Żydów z tym, że były obligatoryjne, gdy majątek należał do Żydów i osób nieobecnych (ucieczka, emigracja). W przypadku Żydów już w pierwszym okresie okupacji wydano szereg rozporządzeń mających na celu oddzielenie tej grupy od reszty społeczeństwa oraz nadania jej form organizacyjnych. Akty legislacyjne sukcesywnie zamieszczane były w Dzienniku Rozporządzeń Generalnego Gubernatora poprzedzone były wcześniejszymi, tymczasowymi okólnikami wydawanymi przez władze wojskowe wkraczające na teren Polski.

6 września 1939 r. weszło w życie rozporządzenie szefa Zarządu Cywilnego w przedmiocie zakazu przechowywania i przenoszenia żydowskiego ruchomego i nieruchomego majątku na obszarach zajętych przez wojska niemieckie.

13 września 1939 r. ukazało się zarządzenie szefa Zarządu Cywilnego w sprawie znakowania wszystkich przedsiębiorstw należących do Żydów. Znakowania sklepów należało dokonać poprzez umieszczenie na szybie wyraźnie widocznej gwiazdy Dawida, a w przypadku otwartych stoisk - przez wywieszenie odpowiedniego plakatu. Rozporządzeniem z dn. 23 listopada przepis ten zaczął obowiązywać w całej GG.

15 września 1939 r. Generalny Gubernator GG Hans Frank wydał rozporządzenie o ustanowieniu aryjskich pełnomocników dla firmy żydowskich.

21 września 1939 r. R. Heydrich w depeszy skierowanej do dowódców grup operacyjnych Policji Bezpieczeństwa(die Chefs aller Einsatzgruppen der Sicherheitspolizei) przekazał informację w sprawie rozwiązania kwestii żydowskiej na okupowanych obszarach Polski. Założenia tej operacji to:
a) koncentracja Żydów z prowincji w większych miastach, zakładając, że punkty te są położone przy węzłach i liniach kolejowych,
b) utworzenie żydowskich Rad Starszych, które obarczono odpowiedzialnością za dokładne i terminowe wykonywanie wszelkich wydanych poleceń,
c) przeprowadzenie (przez Radę Żydowską) spisu ludności żydowskiej wg płci, wieku (do 16 lat, od 16 do 20 lat, powyżej 20 lat) i głównych grup zawodowych.

22 września 1939 r. wychodzi zarządzenie szefa Zarządu Cywilnego zakazujące przechowywania i przenoszenia żydowskiego majątku ruchomego i nieruchomego na obszarach zajętych przez wojska niemieckie.

26 października 1939 r. w Warszawie ukazuje się Rozporządzenie GG H. Franka w sprawie ustanowienia przymusu pracy dla ludności żydowskiej w GG oraz o zakazie uboju rytualnego: Na obszarze będącym pod zwierzchnictwem niemieckim, wszelkiego rodzaju dręczenie zwierząt jest niedopuszczalne. Zabraniam przeto z natychmiastową mocą obowiązującą ubój rytualny, to jest dręczące, przez stopniowe upuszczanie krwi dokonywane bicie zwierząt dla celów tak zwanego koszernego spożycia mięsa. Równocześnie z zakazem uboju rytualnego zamknięto wszystkie żydowskie domy modlitwy.

15 listopada 1939 r. ukazało się rozporządzenie o utworzeniu Urzędu Powierniczego dla GG (kluczowe w sprawach przejęcia majątku żydowskiego).

18 listopada 1939 r. Otto G. Wächter wydał rozporządzenie o noszeniu (od 1 grudnia) przez wszystkich Żydów powyżej 12. roku życia na odzieży białej opaski o szerokości 10 cm z 8. centymetrową, niebieską gwiazdą Dawida. Dla całego GG rozporządzenie wprowadzono 23 listopada 1939 r.

20 listopada 1939 r. zarządzeniem Kierownika Wydziału Dewiz przy Urzędzie Generalnego Gubernatora zablokowano w instytucjach finansowych i kredytowych wszystkie konta, depozyty i schowki prowadzone na nazwiska Żydów. W myśl tego zarządzenia na działalność gospodarczą wolno było Żydom wypłacać jedynie 500 zł miesięcznie, a bankom 250 zł tygodniowo. Spowodowało to likwidację wielu przedsiębiorstw, a odebranie warsztatów pracy, zakaz obrotu złotem i kamieniami szlachetnymi, zakaz poruszania się po kraju wywołał lawinowy wzrost bezrobocia u Żydów. W tym dniu wydano również zarządzenie dotyczące "ogólnych środków w celu zabezpieczenia majątku żydowskiego".

23 listopada 1939 r. zarządzeniem podpisanym przez H. Franka zniesiono wszelkie uprzywilejowanie podatkowe przysługujące dotychczas korporacjom, żydowskim zakładom i fundacjom oraz stowarzyszeniom dobroczynnym.

23 listopada 1939 r. Rozporządzeniem Hansa Franka wprowadzono obowiązek noszenia przez Żydów opasek. Zgodnie z nim wszyscy Żydzi i Żydówki przebywający w Generalnym Gubernatorstwie, po ukończeniu 10 lat życia, zobowiązani byli do noszenia (zaczynając od 1 grudnia 1939 r.) na prawym rękawie ubioru biały pasek o szerokości co najmniej 10 cm, "zaopatarzony w gwiazdę syjońską" [Dawida]. Ponadto nakazano oznaczyć sklepy żydowskie gwiazdą Syjonu od ulicy (powtórzenie zarządzenia wydanego 8 września 1939 r. przez administrację wojskową).
W tym samym dniu ukazało się też rozporządzenie Franka o oznaczeniu sklepów w Generalnym Gubernatorstwie. W myśl tego rozporządzenia, sklepy żydowskie należy oznaczyć gwiazdą syjońska w sposób wyraźnie widoczny z ulicy; niemieckie oznaczenie firmy jest niedozwolone.

26 listopada 1939 r. zarządzenie Wydziału Dewizowego GG nakazuje dostarczenia wszelkich środków płatniczych opiewających na zagranicę i złota

28 listopada 1939 r. ukazało się rozporządzenie H. Franka o ustanowieniu Rad Żydowskich. W jego myśl w gminach liczących do 10 000 mieszkańców rada składała się z 12 członków, a w gminach ponad 10 000 mieszkańców z 24 Żydów. Do rozporządzenia tego wydano dwa postanowienia wykonawcze: 25 IV 1940 i 7 VI 1940 r. Pierwsze ustanawia, że rozkazy władz dla rad żydowskich (Judenratów) należy kierować wyłącznie za pośrednictwem odnośnych starostów powiatowych, oraz że postanowienie to nie obejmuje zarządzeń i środków wydanych w związku z rozporządzeniem o ustanowieniu przymusu pracy dla ludności żydowskiej w GG. Drugie postanowienie wykonawcze ustanawia ponadto, że władze niemieckie winny kierować swe rozkazy do Judenratów w miastach wydzielony za pośrednictwem właściwych starostów miejskich.

9 grudnia 1939 r. Likwidacja zapomóg dla emerytów, urzędników i wojskowych państwa polskiego.

11 i 12 grudnia 1939 r. ukazały się pierwsze wykonawcze postanowienia wyższego dowódcy SS i policji w GG, Krügera w sprawach: przymusu pracy dla ludności żydowskiej (dotyczyło osób w wieku 14-60 lat), zakazu opuszczania domostw w godz. 24.00 - 06.00, zakazu zmiany miejsca zamieszkania poza granice danej gminy.

11 grudnia 1939 r. Zamknięcie szkół żydowskich, usunięcie żydowskich uczniów ze szkół publicznych, zakaz wykonywania zawodu nauczyciela przez Żydów.

15 grudnia 1939 r.Powołanie do życia przez Hansa Franka Urzędu Powierniczego.

16 grudnia 1939 r. zarządzono konfiskatę dzieł sztuki, które określono mianem "publicznego posiadania dzieł sztuki" (w przypadku Żydów dotyczyło to wyposażenia synagog).

16 grudnia 1939 r. Wykluczenie Żydów ze świadczeń pomocy społecznej (zasiłki i zapomogi dla bezrobotnych).

1 stycznia 1940 r. Zakaz przesiedlania się bez zgody władz.

4 stycznia 1940 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie konfiskaty majątku prywatnego. Oznaczało to w praktyce zakaz jego zbywania przez właścicieli. Przejętym majątkiem zarządzali tzw. Treuhänderzy.

20 stycznia 1940 r. wychodzi rozporządzenie Krügera na mocy którego Judenraty pod sankcją karną ciężkiego więzienia i konfiskaty majątku odpowidały za rejestrację ludności żydowskiej do robót przymusowych.

24 stycznia 1940 r. ukazało się rozporządzenie H. Franka w sprawie konfiskaty majątku żydowskiego. W myśl tego aktu prawnego całkowity majątek żydowski podlegał obowiązkowi zgłoszenia (specjalne formularze), zdefiniowano pojęcie majątku żydowskiego. Konfiskacie nie podlegały ruchomości służące użytkowi osobistemu, pod warunkiem, że nie były towarem luksusowym.

Rozporządzeniem z dnia 26 stycznia 1940 roku o używaniu kolei przez Żydów ograniczono a właściwie uniemożliwiono Żydom korzystanie z tego środka lokomocji. Żydzi mogli korzystać z kolei w ruchu osobowym tylko wtedy gdy są w posiadaniu zezwolenia wydanego przez starostę powiatowego.

19 lutego 1940 r. weszło w życie drugie rozporządzenie o oznakowaniu ludności żydowskiej.

1 marca 1940 r. wprowadzono dla Żydów ograniczenia związane z używaniem komunikacji miejskiej. Udzielanie zezwoleń leżało w gestii starostów.

6 marca 1940 r. zakazano leczenia aryjczyków przez lekarzy żydowskich.

7 marca 1940 r. zarządzeniem wyższego dowódcy SS i policji wprowadzono obowiązek rejestracji wszystkich mężczyzn Żydów w wieku 12-60 lat.

1 kwietnia 1940 r. w Berlinie odbyła się narada w sprawie przesiedlenia Żydów z m. Łodzi do Generalnej Guberni [ok. 500 Żydów z Łodzi przesiedlono do Biecza].

6 kwietnia 1940 r. w Krakowie wydano okólnik Gottonga, referenta do spraw żydowskich w wydziale spraw wewnętrznych rządu GG, do gubernatorów czterech dystryktów, zawierający wytyczne postępowania wobec ludności żydowskiej oraz wzywający ich do nadesłania informacji o terenach nadających się do skoncentrowania tam Żydów. Główne tezy okólnika to: oddzielenie terytorialnie Polaków od Żydów, utworzenie zarządu niemieckiego nad majątkiem Żydów, koncentracja Żydów, tworzenie archiwum żydowstwa światowego.

23 lipca 1940 r. na mocy rozporządzenia o stowarzyszeniach, rozwiązano wszystkie stowarzyszenia żydowskie, a ich majątek skonfiskowano.

24 lipca 1940 r. Generalny Gubernator dla okupowanych polskich obszarów - Hans Frank wydał rozporządzenie definiujące pojęcie "Żyd". Wg niej Żydem był ten, którego trzej dziadkowie byli pod względem rasowym pochodzenia czysto żydowskiego (lub dwóch należących do gminy wyznaniowej). Ten zaś którego jeden lub dwóch z dziadków był pochodzenia żydowskiego został uznany za "żydowskiego mieszańca". W rozporządzeniu określono też, że przedsiębiorstwa uważane są za żydowskie (jeżeli jeden lub więcej właścicieli są pochodzenia żydowskiego).

1 sierpnia 1940 r. rozporządzeniem zlikwidowano wszystkie żydowskie fundacje.

13 września 1940 r. ukazuje się rozporządzenie H. Franka o ograniczeniu swobodnego wyboru miejsca zamieszkania i pobytu w Generalnej Guberni. Dało to formalną podstawę do zakładania gett, zwanych oficjalnie żydowskimi dzielnicami żydowskimi. W praktyce jednak pierwsze getta powstały na mocy zarządzenia lokalnych władz administracji okupacyjnej, znacznie wcześniej.

14 września 1940 r. w dystrykcie krakowskim zakazano wykonywania zawodu żydowskim adwokatom, sędziom, notariuszom, biegłym sądowym.

19 września 1940 r. zakazano zatrudniania w domach aryjskich żydowskich służących.

23 listopada 1940 r. w Krakowie ukazał się okólnik rządu GG do gubernatorów dystryktów podający do wiadomości rozkaz Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy z 25 października 1940 r. o zakazie emigracji Żydów z Generalnej Guberni.

20 luteg0 1940 r. Hans Frank wprowadza nakaz posiadania przez Żydow specjalnych zezwoleń starostów na używanie środków komunikacji.

31 lipca 1941 r. Hans Goring wysłał do szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, R. Heydricha pismo w sprawie opracowania generalnego planu "ostatecznego rozwiązania" kwestii żydowskiej w Europie.


12 września 1941 r. zakaz handlu przez Żydów bez specjalnego zezwolenia złotem i innymi metalami szlachetnymi.

15 października 1941 r. Hans Frank wydał rozporządzenie (będące rozwinięciem rozporządzenia o ograniczeniach pobytu w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 13 września 1940 r.) o karze śmierci na Żydów opuszczających getto oraz na Polaków udzielających im pomocy^3.

21 listopada 1941 r. wydano zarządzenie o wstrzymaniu wysyłki pakiecików i paczek nadawców żydowskich.

24 grudnia 1941 r. dowódca Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w GG, Schoengarth przesyła do dowódców SS i policji w pięciu dystryktach telegram o przeprowadzeniu konfiskaty wszelkich wyrobów futrzanych u ludności żydowskiej.

20 stycznia 1942 r. w Berlinie, Am Grossen Wannsee, odbyła się konferencja dotycząca "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej" (Endlosung der Judenfrage).

22 kwietnia 1942 r. wprowadzono zakaz używania języka hebrajskiego w korespondencji zagranicznej.

18 lipca 1942 r. w Lublinie ukazał się formularz zobowiązania o zachowaniu tajemnicy podpisywany przes esesowców biorących udział w likwidacji ludności żydowskiej - nikomu nie wolno udzielać informacji o Akcji Reinhard, o przebiegu i zakończeniu przesiedleń żydowskich, względnie o wydarzeniach z nimi związanych, obowiązuje ścisły zakazie fotografowania w obozach Akcji Reinhard.

19 lipca 1942 r. H. Himmler wydaje rozkaz do wyższego dowódcy SS i policji w GG F. W. Krugera ustalający ostateczny termin likwidacji ludności żydowskiej w GG. Zobowiązuje on policję i SS do zakończenia akcji przesiedleńczej (czytaj: eksterminacji) do 31 grudnia 1942 r.

12 maja 1943 r. Notatka szefa Głównego Urzędu Sztabowego komisarza Rzeszy do spraw umocnienia niemieckości SS-Gruppenfuhrera U. Greifelta informująca o decyzji H. Himmlera w sprawie....likwidacji pozostałych jeszcze 300-400 tys. Żydów.

Treść przedstawionych powyżej aktów legislacyjnych: rozporządzeń, zarządzeń, okólników dobitnie pokazuje, w jakim celu były wydane i wdrożone w życie. Akta te zaprogramowane były na drenaż dóbr żydowskich w każdej dziedzinie ich życia, w okresie poprzedzającym eksterminację. Realizacja tych przepisów powodowała pauperyzację żydowskiego społeczeństwa, ułatwiała przeprowadzenie niespotykanej w historii ludzkości zagłady. Żydzi zamknięci w gettach - poprzez te regulacje prawne, sami musieli finansować aparat opresji. Wymuszane szantażem kontrybucje, tragiczne warunki mieszkaniowe, aktywność szmalcowników, denuncjacje powodowały stopniowe pozbywanie się topniejącego kapitału umożliwiającego korzystanie z czarnego rynku, popadanie w nędzę, żebranie. Ostatnim etapem "zagospodarowania" majątku Żydów było strzyżenie włosów, później wyrywanie złotych zębów, selekcja odzieży i kosztowności po zamordowanych. Niemiecka pedanteria i w tej dziedzinie wzniosła się na "wyżyny".