RELACJE ŚWIADKÓW



ZEZNANIA SALOMONA KURZA I ABRAHAMA SINGERA



Salomon Kurz i Abraham Singer

(zdjęcie Salomona Kurza pochodzi ze strony Instytutu Yad Vashem: http://collections.yadvashem.org/photosarchive/en-us/search.html#q=biecz)



Fragment zdokumentowanych relacji z książki Żydowskiego Instytutu Historycznego Relacje z czasów Zagłady. Inwentarz. Archiwum ZIH IN-B, zespół 301, Tom IV, 3001-4000, Warszawa 2005.


Zeznania ocalałych Żydów Biecza: Salomona Kurza i Abrahama Singera, przesłuchanych w sprawie Wincentego Wątorowskiego - pełniącego w czasie wojny obowiązki policjanta, znajdują się w posiadaniu Żydowskiego Instytutu Historycznego1. Fragment tekstu relacji Salomona Kurza umieszczony został również w książce Arona Rubina, który pochodzi ze zbiorów archiwum Yad Vashem (YVA-M-49-E-3199)2.

Relacja ocalałych Żydów sporządzona została zapewne na potrzeby sprawy, toczącego się przez prokuraturę Sądu Powiatowego w Toruniu postępowania, przeciwko Wincentemu Wątorowskiemu. Zeznania Salomona Kurza i Abrahama Singera przedstawiają sylwetkę policjanta i wykaz jego zbrodni w stosunku do Żydów Biecza. W czasie okupacji przedwojenny policjant Policji Polskiej, wstąpił do organizowanej przez władze okupacyjne Policji Polskiej zwanej z racji koloru mundur, policją "granatową". Był dla żydowskich mieszkańców Biecza postrachem, "...w okresie okupacji niemieckiej srożył się w dzielnicy żydowskiej. Szantażem wymuszał okup pieniędzy, nie gardził również odzieżą i bielizną"3. Następnie zeznający wyliczają przypadki zbrodni, bądź współudziału w zbrodni policjanta Wątorowskiego. Własnoręcznie zabił kilku Żydów m. in. Szymona i Deborę Ettinger, Spiellmanna, Mojżesza Einhorna, Samuela Hollaendera. "Tylko co do jednego Mojżesza Einhorna zastrzegł sobie Wątorowski, że jego własnoręcznie musi zasrzelić. Polacy, którzy stali obok cmentarza wówczas, opowiadali nam, że widzieli jak go Wątorowski zastrzelił". W trakcie likwidacji getta odznaczał się brutalnością i gorliwością: "...Dnia 14 sierpnia 1942 roku było w Bieczu "wysiedlenie" Żydów do Bełżca. Wtedy podobno Wątorowski zastrzelił kilku Żydów...". Po likwidacji sztetla Biecz, Wątorowski czynnie uczestniczył w likwidacji ukrywających się w okolicy Żydów: "...Kiedy po wojnie po obozach wróciłem w lipcu 1945 r. do Biecza zgłosiłem się do Makowca, bo poinformował mnie co do losu obydwu moich krewnych. Na koniec opowiedział mi, że Wątorowski przyszedł z dwoma osobnikami i zastrzelił obu [Kurz, Wasserstrum...]"4.




1 Relacje. Zeznania ocalałych Żydów. Salomon Kurz, Abraham Singer, Biecz geto: informacja o zbrodniczej działaności Wincentego Wątorowskiego z Biecza, policjanta i sprawcy wymordowania wielu Żydów, (sygnatura Archiwum ŻIH 301/3199)

2 Rubin Arnon - The Rise and Fall of the Jewish Communities in Poland and their Relics Today, Volume III, District Kraków, s. 125, 126., Tel-Aviv 2009.

3 Rubin Arnon - The Rise and Fall ...s. 124 T

4 Rubin Arnon - The Rise and Fall ...s. 125 T