Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem,
Wbrew powszechnemu przekonaniu w Bieczu znajdowały się dwie synagogi. Stara - wybudowana w 1900. roku nosiła nazwę Die Shijl. Na parterze była duża sala, gdzie modlili się mężczyźni, a na piętrze pomieszczenie dla kobiet. Prowadziły do niego z korytarza strome schody (zachowały się do dzisiaj i służą jako trakt komunikacyjny do pomieszczeń urzędu miejskiego). Aby kobiety mogły uczestniczyć w modlitwie mężczyzn, w środkowej części podłogi tego pomieszczenia umieszczono podnoszoną, ogrodzoną barierką klapę. Na piętrze synagogi znajdowały się również biura gminy żydowskiej i kasa pożyczkowa (bezprocentowy bank pożyczkowy). W synagodze codziennie odbywały się modlitwy poranne, popołudniowe i wieczorne. W czasie kiedy synagoga była wolna, używano jej jako szkoły (cheder) dla młodszych dzieci w wieku 3-13 lat. Nowa synagoga wybudowana została w latach 20., a otwarta w roku 1928. Znajdowała się za starą synagogą, nosiła nazwę Beth Midrash (język hebrajski), Mes-Medrish (w języku jidysz). Był to Dom Modlitwy i Nauki1.
Pozostałości mykwy, czyli basenu z bieżącą wodą, przeznaczonego do ablucji oraz mycia naczyń skalanych nieczystością rytualną. Ponieważ woda powinna pochodzić z naturalnego źródła była czerpana z rzeki Ropy i do niej poniżej odprowadzana. Mykwa połączona była krytym gankiem z zabudowaniami synagogi. Po wojnie przez pewien okres czasu pełniła funkcję łaźni miejskiej. Resztki fundamentów mykwy znajdują się na południe od synagogi, przy torach kolejowych.
Cmentarz żydowski w Bieczu założony w połowie XIX wieku został niemal doszczętnie zniszczony przez Niemców podczas II wojny światowej. Macewy zabrane z cmentarza posłużyły do utwardzania dróg w mieście. Na terenie kirkutu przeprowadzono kilka egzekucji Żydów. Na powierzchni 0,2 hektara zachowało się kilkanaście nagrobków, wykonanych z piaskowca i betonu. Część zawiera inskrypcje nagrobne w języku hebrajskim i polskim. Teren jest otoczony ogrodzeniem z siatki, które nie obejmuje całego terenu cmentarnego. Na zbiorowych mogiłach rozstrzelanych podczas II wojny światowej Żydów (lata 1941-1942), wystawiono po wojnie pomnik z wykorzystaniem istniejących macew.
Macew, czyli żydowskich stell nagrobnych na cmentarzu w Bieczu już nie ma. Hitlerowcy dewastując cmentarz, przeznaczyli je do utwardzania dróg. Po wojnie, część z nich została zgromadzona na cmentarzu żydowskim i uformowana w kształt dzisiejszego pomnika ku czci pomordowanych. Jedyna macewa, odnaleziona w gmachu ratusza, znajduje się w Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu. Należała do młodzieńca pochowanego przed rokiem 1939.
SĄD W BIECZU I WIĘZIENIE
GUMNA PLEBAŃSKIE
Z tej stacji kolejowej, w wagonach towarowych konwojowanych przez żołnierzy niemieckich, wywieziono Żydów Biecza do obozu zagłady w Bełżcu.
Było to w zimie: przyprowadzono pięciu Żydów i kazano im pchać auto pod górę, spadziście biegnącą w dół jezdnią, główną ulicę miasta. Â ten kawałek jezdni w Bieczu zimą, jest zawsze oblodzony i dawniej stanowił, także po wojnie trasę szaleńczego saneczkowania dla dzieci i młodzieży z powodu owej stromej spadzistości. Trasa ta ma około 250 - 300 m w dół, czyli od samego prawie rynku do podnóża klasztoru. W pchanym pod górę aucie siedział gestapowiec i trzymał nogą na hamulcu. W tej pozycji niemożliwe było uruchomienie jazdy pod górę, gdyż popychający Żydzi się ślizgali, wytężywszy wszystkie siły , nie osiągnęli żadnego ruchu pojazdu do przodu. Dlatego inni, towarzyszący swemu koledze - oficerowi, Niemcy bili i kopali Żydów , a po chwili kierowca puszczał nogę z hamulca, dodawał gazu i pchający spadali, ześlizgiwali się po stromiźnie w dół. Fragment wspomnień okupacyjnych Sylwestra Litworowskiego.
|
