ŚLADY PAMIĘCI
Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem,
I cień ten kłaść się będzie między nasze słowa,
Nim się zbliżą bratersko i złączą od nowa
Dwa narody karmione stuleci cierpieniem.
Antoni Słonimski - Elegia miasteczek żydowskich
Muzeum Ziemi Bieckiej jest samorządową instytucją kulturalna, zlokalizowaną w zabytkowych, renesansowych kamieniczkach zwanych Kromerówką i Domem z Basztą. W Kromerówce umieszczone są ekspozycje stałe przedstawiają historię miasta i regionu oraz bogatą kulturę materialną i umysłową bieczan. Kluczową role zajmują stanowiska biograficzne, poświęcone Marcinowi Kromerowi i Wacławowi Potockiemu. Wiodącą ekspozycją w Domu z Basztą jest historia aptekarstwa i aptek oraz wystawy z dziedziny muzyki, kultury mieszczańskiej i rzemiosław artystycznego. W baszcie umieszczono kolekcję etnograficzną. Brak jest niestety ekspozycji poświęconej Żydom Biecza, ich historii, kulturze, obrzędowości, religii. Być może niewielki zasób eksponatów o tematyce judaistycznej, znajdujących się w posiadaniu muzeum, wpłynął na taki stan rzeczy. Cennym obiektem znajdującym się w zasobach muzeum jest granitowa macewa. Niezwykłość tego eksponatu polega na tym, że jest to jedyna (nie licząc tych wmurowanych w pomnik), zachowana płyta nagrobna w Bieczu. Na wystawie etnograficznej, przedstawiającej wytwory dawnego kowalstwa, znajduje metalowa gwiazda Dawida, będąca częścią stelli nagrobnej żydowskiego cmentarza. W muzealnym archiwum założono teczki poświęcone martyrologii mieszkańców ziemi bieckiej, znajdują się tam również materiały odnoszące się do zagłady Żydów.
MACEWA
Oryginalnych macew, czyli żydowskich stell nagrobnych na cmentarzu w Bieczu już nie ma. Hitlerowcy dewastując cmentarz, przeznaczyli je do utwardzania dróg. Po wojnie, część z nich została zgromadzona przez ocalałych z zagłady Żydów na cmentarzu i uformowana w kształt dzisiejszego pomnika ku czci pomordowanych. Jedyna zachowana w pełnym kształcie macewa znajduje się na wewnętrznym dziedzińcu Muzeum Ziemi Bieckiej - oddział Kromerówka. Jej losy nie są znane, odnaleziona została w podziemiach ratusza. Być może cenny materiał z jakiego została wykonana (czarny granit) i chęć wtórnego jej wykorzystania, uratował ją od zniczenia. Wykonano ją dla młodzieńca Cwi Hirsza Sznepsa, syna Moszego (Mojżesza), pochowanego 18 października 1925 r.
Tłumaczenie inskrypcji hebrajskich macewy1:
Tu pochowany
Mężczyzna młody, bogobojny i zacny.
Nasz nauczyciel, pan
Cwi Hirsz Szneps
Syn naszego nauczyciela, pana Mosze, błogosławionej pamięci!
Sprawiedliwość kroczyć przed nim będzie!
Dobrze postępował we wszystkich swoich sprawach.
Biedni będą wychwalać jego czyny miłosierne.
Za wielką hojność jego w ofiarach
będą orędować. Jego prawość na wieki
odeszła ze świata. Biada! W połowie jego dni.
Tam jego miła dusza będzie miała ukojenie.
Zmarł w wieku 45 lat, pierwszego dnia nowego miesiąca cheszwan 686 (18.10.1925 r.)
Niech jego dusza będzie związana w węzeł życia!
GWIAZDA DAWIDA
Gwiazda Dawida, Magen Dawid jest to sześcioramienna gwiazda (heksagram) złożona z dwóch zachodzących na siebie trójkątów równoramiennych. Przez Żydów zwana Tarczą Dawida, w gnozie i innych systemach wiedzy ezoterycznej znana jest jako pieczęć Salomona. Gwiazda Dawida nie jest symbolem religii żydowskiej, tylko znakiem, który ma wymiar narodowościowy. Jest charakterystyczny dla państwa Izrael - od 1948 roku stanowi jego godło.
Jak już wspomniano w Domu z Bacztą, w części poświęconej rzemiosłu kowalskiemu, znajduje się kuta w metalu Gwiazda Dawida z wpisaną w nią drugą, mniejszą. Pierwotnie, najprawdopodobniej wieńczyła jedną z żydowskich macew. Po wojnie, pełniła funkcję wycieraczki przed domem. Pozyskana od mieszkańców - w zamian za inną, kupioną w sklepie - przez pracowników muzeum, znalazła miejsce na ww. ekspozycji2.
ARCHIWUM MUZEALNE
1Tłumaczenie macewy grzecznościowo wykonała Renata Uszyńska za pośrednictwem Krzysztofa Bielawskiego - oboje są pracownikami Portalu "Wirtualny Sztetl".
2Informację o nietypowej funkcji, jaka pełniła Gwiazda Dawida pozyskałem od byłego pracownika bieckiego muzeum.
|
