Synagoga powstała z inicjatywy ówczesnego rabina Elimelecha Goldberga ³. Zachowane zdjęcie A. Kotowicza z 1900 r. ukazuje dominującą w południowej pierzei rynku budowlę, krytą pierwotnie wysokim czterospadowym dachem z ryzalitem w części wschodniej. Współczesny widok synagogi zawdzięczamy odbudowie po pożWarze z 12 maja 1903 r. Z tego też zapewne czasu pochodzi pięcioosiowa, eklektyczna elewacja frontowa, nawiązująca do stylu arkadowego zakłócona dwoma otworami wejściowymi. Kondygnacje przedzielone są gzymsami. Otwory okienne - 3 na parterze i 5 na piętrze - jednakowej wielkości zamknięto półkoliście wydatnymi zwornikami. Na na piętrze znajdowały się: sala dla kobiet i sala do nauki. Prowadziły do nich z korytarza strome schody (zachowały się do dzisiaj i służą jako trakt komunikacyjny do pomieszczeń urzędu miejskiego). Aby kobiety mogły uczestniczyć w modlitwie mężczyzn, w środkowej części podłogi tego pomieszczenia umieszczono podnoszoną, ogrodzoną barierką klapę. Na piętrze synagogi znajdowały się również biura gminy żydowskiej i kasa pożyczkowa (bezprocentowy bank pożyczkowy). W synagodze codziennie odbywały się modlitwy poranne, popołudniowe i wieczorne. W czasie kiedy synagoga była wolna od modlitw, używano jej jako szkoły (cheder) dla młodszych dzieci w wieku 3-13 lat⁴. W części przeznaczonej dla kobiet znajdował się bardzo duży pokój, w nim nauczali dwaj mełamedzi, którzy mieli tu swoje klasy znajdujące się po przeciwnej stronie pomieszczenia. Obecnie synagoga podzielona została na szereg pomieszczeń służących urzędowi Starostwa Powiatowego w Gorlicach, przez co zatarty został jej pierwotny układ.

NOWA SYNAGOGA
W 1924 roku położono kamień węgielny pod budowę Talmud Tory. W uroczystości uczestniczył słynny rabin, przyszły twórca Jeszywas Chachmej (żydowska wyższa uczelnia) w Lublinie Meir Szapiro. W lecie 1928 roku budynek Talmud Tory został całkowicie wykończony. Na parterze powstał nowy Hamidrasz dosł. "dom nauki", "dom poszukiwania", "dom studiów") - typ synagogi ze specjalnym pomieszczeniem przeznaczonym do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn. Przez chasydów popularnie nazywane szul lub szil. Zwano go również Bejt-hamidrasz lub Ha-Midrasz. Obok znajdowała się sala dla kobiet. W nowej synagodze (dzisiaj to pomieszczenie wypożyczalni książek miejscowej biblioteki), kobiety obserwowały modlitwy przez oszkloną ścianę, która oddzielała je od mężczyzn. Ira Goetz wspomina, że w czasie modłów - będąc dzieckiem biegał z jednego pomieszczenia (hamidraszu) do drugiego, od taty do mamy. O Hamidraszu wspomina również Samuel Alexander Halpern, syna Beer (Dov) Halperna, ostatniego rabina Biecza⁵. W Talmud Torze (na piętrze) mieściły się również sale do nauki (patrz rozdział Społeczność żydowska Biecza do roku 1939). Ukończono je w pierwszym etapie budowy, tj. w roku 1927 (5687 r. kalendarza żydowskiego). Tam przebywali chedorim i melamdim, czyli uczniowie chederu i nauczyciele. W starej synagodze modlili się Żydzi ortodoksyjni - w nowej zwolennicy Haskali (Żydzi oświeceni). Po ukończeniu budowy tutaj przeniesiono naukę dzieci ze starej synagogi. Szkoła (cheder) znajdująca się przy Talmud-Torze utrzymywana była z ofiar filantropów. W niej dzieci rodziców niezamożnych uczyły się bezpłatnie Piśma Świętego i modlitw. W bliskim sąsiedztwie starej i nowej synagogi znajdował się ładny skwer, na który prowadziły wyjścia z obu synagog. Był on darem amerykańskich Żydów, którzy wyłożyli środki pieniężne na jego budowę. Z tej to okazji przed wojną na ścianie Talmud Tory umieszczono dziękczynny napis, który istniał do roku 1964. Zasadniczymi, zachowanymi elementami wystroju głównej sali modlitw dla mężczyzn są: fragmenty napisu nad wejściem, obraz świątyni Salomona na planie prostokąta z dwoma dziedzińcami, napisy hebrajskie z powtarzającym się motywem gwiazdy Dawida (w kolorze czarnym) oraz fragmentu kotary otaczającej szafę ołtarzową na ścianie wschodniej ⁶. Aron ha-kodesz pierwotnie zawierał wnękę - dzisiaj zamurowaną - do przechowywania Tory. Obecnie Talmud-Tora pełni funkcję biblioteki.


Po wojnie w pomieszczeniach synagog mieściło się liceum ogólnokształcące, później schronisko PTTK, biblioteka i miejski dom kultury. Obecnie w budynku znajdują się pomieszczenia Starostwa Powiatowego w Gorlicach, biblioteka i kiosk z pamiątkami. Na elewacji frontowej umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą żydowskim mieszkańcom Biecza - ofiarom Holokaustu. Tekst w języku polskim i angielskim głosi: "Dla upamiętnienia tragedii żydowskich dzieci, kobiet i mężczyzn z Biecza i okolic, okrutnie prześladowanych i wymordowanych przez hitlerowskich oprawców w latach 1939-1945. Towarzystwo Żydów z Biecza w Nowym Jorku 1997."

Zachowała się fotografia⁷ tablicy z tekstem dziękczynnym, umieszczonym na wschodniej ścianie małej (nowej) synagogi - Talmud Tory. Na jej tle stoją od prawej: Nathan Stein, Jakub Götz (ojciec Izaaka Götza) i Mojżesz Berger. Tekst napisu w tłumaczeniu brzmi: "W imieniu żydowskiej gminy miasta Biecz pragniemy wyrazić szczere podziękowania amerykańskim braciom i inicjatorom, Panom: Izaakowi Sturm, Jakubowi Krieger, Salomonowi Klotz, Eli Tzinger, Jakubowi Klotz za pomoc w budowie skweru przy Talmud Torze. Nathan Stein, Mojżesz Berger i Jakób Götz." Napis ten - jak podaje E. Bergman i J. Jagielski - istniał do 1964 r.⁸

---

Widok świątyni Salomona w dawnej samli modlitw - obecnie sala biblioteki. Polichromia przedstawia budowlę z wysokimi, podwójnymi murami obronnymi na planie prostokąta. W obrębie murów świątynia z dwiema, flankującymi wejście kolumnami i dwoma dziedzińcami. Na jednym ołtarz całopalenia, na drugim ołtarz ofiarny⁹.

---

Fragmenty kotary ozdabiającej szafę Aron ha-kodesz w dawnej sali modlitw (biblioteka).

---

Fragmenty napisu nad wejściem w dawnej sali modlitw (biblioteka).

---

Stara synagoga w Bieczu - widok z okolic lat 60-tych (?)¹⁰.

---

¹Eleonora Bergman, Jan Jagielski - Zachowane synagogi, domy modlitwy w Polsce. Katalog, s. 21, Warszawa 1996.

²Samuel Aleksander Halpern - Światła ciemności Jerozolima 1999 r.

³"Biecz” - Encyclopedia of Jewish Communities in Poland, Volume III (Poland), informacja podana za: http://www.jewishgen.org/Yizkor/pinkas_poland/pol3_00088.html z dn. 14 05 2014 r.

⁴Informacje przekazanę przez Irę (Izaak) Goetza - rozmowa telefoniczna z dn. 28 czerwca 2013 r.

⁵Samuel Aleksander Halpern - ibidem.

⁶ D. Majewska - Dom modlitwy Biecz, Rynek 20. Malowidła ścienne sali mężczyzn. Badania stratygraficzne, Kraków 2002, ss. 1-5. Dział Dokumentacji Zabytków Żydowskiego Instytutu Historycznego - podaję za stroną: http://www.sztetl.org.pl/pl/article/biecz/11,synagogi-domy-modlitwy-i-inne/180,synagoga-w-bieczu-rynek-20-/?action=viewtable&page=1#footnote_0 z dnia 05 09 2013 r.

⁷ Zdjęcie ze zbiorów Izaaka Goetza umieszczone jest również w księdze pamięci Biecza.

⁸ E. Bergman i J. Jagielski - ibidem, s. 21, Warszawa 1996.

⁹ D. Majewska - ibidem, ss. 1-5.

¹⁰ Zdjęcie pochodzi ze strony: http://fotopolska.eu/Biecz/b104944,Miejska_i_Gminna_Biblioteka.html.